Telafi Edici Çalışma Prosedürü

İşverenin Talebi ile Bireysel Telafi Çalışması Nedir?

Aşağıdaki hallerde telafi çalışması yapılabilir;

1.Zorunlu Nedenle İşin Durması

 4857 Sayılı İş Kanunu’nda ve İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nde (İYİÇSY) telafi çalışmasını gerektiren zorunlu nedenlerin tarifi yapılmamıştır.  Ancak bu nedenlere şu şekilde örnek vermek mümkündür; gerek bir arıza sırasında, gerek bir arızanın mümkün görülmesi halinde yahut makineler veya araç ve gereç için hemen yapılması gerekli acele işlerin varlığında, İş Kanunu’nun 24/III, 25/III ve 65/1’inci maddesinde bahsedilen zorlayıcı sebepler (mücbir sebepler) ve işyerinin tamamında ya da bir bölümünde işin yürütülememesi dolayısıyla telafi çalışması yapılabileceği belirtilmektedir.

 2.Ulusal Bayram ve Genel Tatillerden Önce veya Sonra İşyerinin Tatil Edilmesi  

Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’a göre, Ulusal Bayram, Cumhuriyet Bayramı, genel tatil günleri ise resmi ve dini bayram günleri ile yılbaşı tatilidir. (md.1 ve 2) Tatil günlerinde telafi çalışması yaptırılamaz. (İş K. md.64/2)

İş Kanunu’nun 63/2’inci maddesine göre günlük çalışma süresi en fazla on bir saattir. Telafi çalışmaları, günlük en çok çalışma süresini aşmamak koşulu ile günde üç saatten fazla olamaz. Böylelikle bir günde normal çalışma ve telafi çalışması yapılacak ise her iki çalışmanın toplamı on bir saati aşamayacaktır.  Örneğin haftada beş gün ve günlük dokuz saat çalışılan işyerinde günlük en fazla iki saat telafi çalışması yapılabilecektir. Günlük telafi çalışma süresinin üç saati aşması halinde, bu çalışma artık telafi çalışması olmayıp, fazla çalışma / fazla sürelerle çalışma olarak değerlendirilecektir.

‘Tatil günleri’ kavramına, yalnızca kanunlardan, ulusal tatil ve genel tatil günlerinin yanında sözleşmelerden doğan tatil günlerinin de eklenmesi gerekir. Buna karşılık haftalık 45 saatlik çalışma süresinin 5 iş gününde tamamlandığı hallerde çalışılmayan Cumartesi günü ‘tatil günü’ değil ‘işgünü’ sayıldığından ötürü telafi çalışması yaptırılabilir.

Keza, yoğunlaştırılmış çalışma haftası uygulaması nedeniyle, denkleştirme haftasında çalışılmayan günlerde de telafi çalışması yapılabileceği düşünülmektedir. Zira, denkleştirme süresinde çalışılmayan günler / süreler izin süresi olarak değerlendirilmemektedir.

Telafi çalışması yaptırılacaksa; bu çalışmanın İş Kanunu’nun 64’üncü maddesinde sayılan nedenlerden hangisine dayandığını açık olarak belirtmek, hangi tarihte çalışmaya başlanacağını, ilgili çalışanlara bildirmek gerekir. (Çal. Sür. Yön. md.7/2)

Bununla birlikte çalışana verilen izin, telafi çalışması karşılığında ise ispat yükü işverende olacağından, önceden verilen iznin kayıt altına alınması gerekir.

3.Çalışanın Talebi ile Kendisine İzin Verilmesi

İş Kanunu ve sözleşmeye dayanmayan bir halde çalışanın talebi ile ileride telafi çalışması yapma karşılığında çalışana izin verilmesi mümkündür. İKİÇSY nin 7’inci maddesinde bu husus “… çalışanın talebi ile kendisine 4857 sayılı İş Kanunu, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile öngörülen yasal izinleri dışında izin verilmesi halleri ...” olarak belirtilmiştir. Ancak çalışan her talep ettiğinde işverenin izin verme yükümlülüğü yoktur. İş Kanunu’ndan anlaşıldığı üzere, çalışan tarafından talep edilecek izinin gerekçesi herhangi bir koşulla sınırlandırılmamıştır. Bu hususta tarafların anlaşması yeterlidir.

Belirtmemiz gereken diğer bir husus, telafi çalışması için gerekli hallerden ‘zorunlu nedenle işin durması’, ‘tatil öncesi izin yapılması’ ve ‘benzeri nedenlerle’ hususlarında telafi çalışması yapılabilmesi için temel koşul, işte önemli ölçüde az çalışılması ya da işin tamamen tatil edilmesidir.  

Çalışanın talebi üzerine izin verilmesi halinde, bu koşulların gerçekleşmesi gerekmez. Dolayısıyla, tam gün izinler için telafi çalışması yapılabileceği gibi, saatlik, yarım günlük izinler için de telafi çalışması yapılabilir.

4.Benzer Nedenlerle İşyerinde Çalışma Yapılmaması 

Çalışanın, iş görme borcu bulunduğu halde, çalışan herhangi bir nedenden dolayı çalışamamış ise telafi çalışması yaptırılabilir. Telafi çalışma yaptırılması İş Kanunu’nda sayılı sebeplerle sınırlandırılmamıştır.  

5.Telafi Çalışmasının Yapılacağı Süre

Telafi çalışması, kaynağını oluşturan zorunlu nedenin ortadan kalkması ve işyerinin normal çalışma dönemine başlamasını takip eden 2 ay içerisinde yaptırılır. (Çal. Sür. Yön. md.7/3)

6.Normal Çalışma Süresinden Önemli Ölçüde Az Çalışılması

İş Kanunu’nda yer alan “normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması” ibaresi, İş Kanunu’nda ve Yönetmelikte açıklanmamıştır. Öğretide, İş Kanunu’nda yer alan ‘kısmi çalışma’ tanımındaki ‘önemli ölçüde’ ibaresinden kıyas yoluyla 2/3 oranın uygulanılabileceği belirtilmektir.

Telafi çalışmasının düzenlendiği İş Kanunu’nun 64’üncü maddesine göre, önce ‘tatil’ yapılmasını ve daha sonra tatil yapılan gün veya günlerin ‘telafi’ çalışmasını öngördüğünden tatil gününe tekabül eden haftalarda veya günlerden önce ‘telafi’ çalışmasını yaptırmak, daha sonra ‘tatil’ vermek söz konusu değildir. Çalışılan sürenin telafisi olmaz.

TELAFİ ÇALIŞMASI YAPANLARIN SOSYAL GÜVENLİĞİ

Ücretin, İzin Kullanıldığı Ayda Ödenmesi Halinde Sosyal Güvenlik

Telafi çalışması yapanların sosyal güvenliğinin sağlanmasında telafi çalışması karşılığında ücret hak edildiği ve ücretin hangi aşamada ödendiği belirlenmelidir. İş Kanunu’nda, telafi çalışması ücretinin ne zaman ödeneceği hususunda açıklayıcı bir hüküm yoktur. İş Kanunu’nun 64’üncü maddesinde, telafi çalışmalarının fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sayılamayacağı hükme bağlanmıştır.  

Çalışan, telafi çalışması yapacağı süreyi önceden ‘izinli’ olarak kullandığı dönemde ücretini tam olarak almaktadır. Çalışanın telafi çalışması ücreti, önceden ve/veya zamanında ödenmelidir.

Telafi çalışması ücreti, çalışılmadan verilen izin süresince ödendiğinde, artık bu ayın – izin kullanılan ayın - ücreti olarak kabul edileceğinden 506 sayılı Kanun’un 77/a maddesince izinli olunan aya mal edilecek ve çalışanın sigortası, ücretin ödendiği ayda Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilecektir.  

Örneğin, 10 Ocak 2006 Salı günü başlayan Kurban Bayramı dolayısıyla 9 Ocak Pazartesi gününde, ileride telafi çalışması yapılmak üzere çalışanlara izin verildiği, 9 Ocak günü ücretinin Ocak ayı ücreti olarak 31 Ocak’ta ödendiği ve telafi çalışmasının 9 Mart’a kadar sonuçlandırıldığı esas alındığında, artık, çalışanın sigorta günleri /prime esas kazanç tutarı Ocak ayı içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirileceğinden ayrıca 9 Ocak için Şubat ya da Mart ayında yapılan telafi çalışması karşılığında ücret ödenemeyeceği gibi; Sosyal Güvenlik Kurumu’na belirtilen güne mahsus sigorta primi / günü de bildirilmeyecektir.

Ücretin, Telafi Çalışması Yapıldığı Ayda Ödenmesi Halinde Sosyal Güvenlik

Bu durumda, ücretin tatil yapılan ay yerine fiilen çalışılan ayda ödenmesi halinde, artık ücretin tatil ayına mâl edilmesi gereğinin kalmadığı, fiilen çalışılan ayın ücretine eklenilerek prim hesabına dahil edilmesinin daha uygun olacağı düşünülmektedir.