İş İlişkisi Sona Ererken İbra Alma
İş İlişkisi Sona Ererken İbra Alma Nedir?
Açıklama ve Uyarılar
- MÜMKÜN OLDUĞU SÜRECE HER İBRAYI ÇALIŞANIN AVUKATI HUZURUNDA ATACAĞI İMZA İLE ALIN. Hatta metin altında avukatına da bir imza açıp onun da imzasını alın.
- İbraname mutlaka çalışanın o işyerinde doğmuş ve doğabilecek tüm alacak konularını kapsamalı bu alacak konuları ibranamenin içinde tek tek sayılmış olmalıdır. Hatta ödemelere ilişkin tam rakamları da içermelidir. Alacak kalemi ile ibra edilen kalem birbirini tam olarak tutmalıdır. Aksi takdirde kısmi ödeme ve makbuz niteliğinde bir belge almış olursunuz.
- İbranamenin altı muhakkak çalışan tarafından EL YAZISI İLE “OKUDUM ANLADIM KABUL EDİYORUM/KENDİ İSTEĞİMLE ONAYLIYORUM” gibi ibareleri ile birlikte imzalatılmalıdır.
- İbranamede çelişkili ifadeler kullanılmamalıdır. Örneğin, kıdem tazminatı almaya hak kazanmadan işten ayrılan bir kişiye kıdem tazminatımı aldım gibi bir ibare imzalatılmamalıdır. Ya da “işverenimi gayri kabili rücu ibra ederim” diyen bir çalışana ibranamenin altına “yasal haklarım saklıdır” gibi bir şerh yazdırılmamalıdır. Zira çelişen bu ifadeler ibranameyi tamamen geçersiz kılar.
- İbranameye çalışılan tarihler de (iş akdinin devam ettiği tarih aralığı) mutlaka yazılmalıdır.
- Eğer SGK ya bildirilmiş gün sayısında sorun var ise ibranamede “ SGK ya bildirilen prim ödeme günlerimi kontrol ettim ve primlerimin tam ve eksiksiz yattığını gördüm” ibaresi mutlaka yer almalıdır. Bunu almanızın faydası ileride hizmet tespiti davası açabilecek çalışandan iş akdi sona erdiğinde ve daha yakın tarihte almış olacağınız bu belgenin lehinize delil olmasıdır.
- İbranamede ibra edilen işveren/işverenler tam olarak belirtilmelidir.
- İbraname, akit sona erdikten bir ay sonra alınmalı , mutlaka bir tarih içermeli ve tarih ya çalışana el yazısı ile yazdırılmalı yada matbu bilgisayar çıktısı metin ise de tarih kısmı da bilgisayardan çıkarılmalı ve ibranamenin alındığı ( akdin sona ermesinden sonra) günün tarihi olmalıdır. Zaman zaman ibranamelerin önceden alındığı ileri sürülebilmekte ya da tarih üzerinden bir takım itirazlar yapılabilmektedir.
GENEL OLARAK ÇALIŞANIN İŞ AKDİ SONA ERERKEN İŞVERENİ İBRA EDECEĞİ KONULAR ŞÖYLEDİR;
1.Normal çalışma ücreti, çalışanın kural olarak, haftalık 45 saat çalışmasının karşılığı olan ücretini ifade eder. Bu ücret haftalık veya aylık olarak ödenebilir.
2.Fazla çalışma ücreti, çalışanın haftalık 45 saat çalışmasının üzerindeki çalışmasının karşılığı olan ücretini ifade eder. Bu ücret haftalık veya aylık olarak ödenebilir. Bu ücret normal çalışma ücretinin hafta içi günlerde %50 fazla, Pazar günlerinde ( veya hafta tatili günlerinde) ise %100 fazlasıdır.
3. Fazla süreler ile çalışma ücreti, çalışma süresinin haftalık 45 saatin altında olduğu işyerlerinde 45 saate kadar olan çalışmasının karşılığı olan ücretini ifade eder. Bu ücret haftalık veya aylık olarak ödenebilir. Bu ücret normal çalışma ücretinin % 25 fazlasıdır.
4.Hafta tatili ücreti , haftada bir günlük tatil gününü ifade eder. Hafta tatilindeki diğer günlerinde ve 45 saatlik normal çalışma süresi (sözleşmeler ile daha kısa bir süre de belirlenebilir) doldurulduğu takdirde haftanın 7.gününde çalışılmadan ücrete hak kazanılmasıdır. Hafta tatili ücretine hak kazanmanın temel koşulu haftanın çalışılan diğer günlerinde 45 saatlik çalışma süresinin tamamlanmış olmasıdır. Eğer çalışma süresi doldurulmamış ise hafta tatili ücreti otomatik olarak doğmaz. İşte hafta tatilinde çalışmadan elde edilen ücretin yanında eğer bu gün fazla mesai yapılmış ise ve bu çalışma 45 saatin üstündeki bir çalışma ise bu takdirde hafta tatili ücreti % 100 zamlı ödenir. Bu ücret de haftalık ya da aylık ödenir.
5.Genel tatil , ulusal bayram ve dini bayram günlerinde yapılan çalışma ücreti : Bu tatil günlerini esprisi bu günlerde çalışılmadığı halde haftalık 45 saatlik çalışma süresi doğmadan da bu günlerde normal çalışma ücretinin ödenmesidir. İşte Genel tatil , ulusal bayram ve dini bayram günlerinde çalışmadan elde edilen ücretin yanında eğer bu günlerde fazla mesai yapılmış ise çalışana bu günlerdeki çalışmasının karşılıkları % 50 zamlı ödenir. Bu ücret de haftalık ya da aylık ödenir.
6.Sosyal yardımlar, işyerindeki bayram parası, yakacak yardımı, çocuk yardımı, evlilik yardımı, ölüm yardımı gibi ücret ekleridir. Teamül hale gelmiş ise yazılı olmasa da bu ücret eklerinin iş akdi boyunca verilmesi gerektiği kabul edilir ve iş akdinin sona ermesinden önceki 5 yıl içindeki sosyal yardımlar ödenmediği durumda mahkemece işçiye ödettirilir. Bu yardımlar ayrıca kıdem hesabına da dahil edilecek ödemelerdir.
7.Yıllık İzin, Yıllık izin iş akdi devam eder iken kullanılır ve akdin devamı süresinde kullanılmayan yıllık izinlere ilişkin olarak herhangi bir ücret ödenmesi yasaktır. İş akdi devam ederken kullanılamayan izinlerin ücreti ancak iş akdinin sona ermesinden sonra ödenebilir.
8.Kıdem Tazminatı, kıdem tazminatı almaya kanunen hak kazanan tüm işçiler bakımından ödenmesi zorunludur. İşçi yasal şartları taşımasa dahi işveren gönüllü olarak kıdem tazminatı ödemesi yapabilir. Bu takdirde kıdem tazminatının yararlandığı gelir vergisi istisnası uygulanmayacak ve kıdem tazminatı gelir vergisine tabi olacaktır.
9. İhbar tazminatı, ihbar tazminatı işverenin ihbar yükü altında olduğu sona ermelerde eğer ihbar süresi verilmeden akit sona ermiş ise doğan bir tazminattır. Belirli süreli sözleşmelerde, süreksiz iş sözleşmelerinde iş kanunu anlamında ihbar yükü olmadığı gibi ihbar tazminatı da doğmaz.
10. İkramiye, işyeri teamülü veya iş sözleşmesi gereği veya işveren tarafından herhangi bir koşula bağlı olmaksızın sadece teşvik amacıyla yazılı bir kural olsun ya da olmasın verilebilen, nitelik olarak süreklilik taşıyan, miktarı kurallarla belirli olabildiği gibi değişkenlik de gösterebilen bir ücret ekidir. Eğer bir işyeri teamülü haline gelmiş ise veya yazılı bir kurala bağlı ise işverenin bu ödemeyi yapmaktan tek taraflı olarak vazgeçmesi mümkün değildir.
İş akdinin sona ermesi halinde çalışanın bu konuların tamamı ile ilgili işverenini ibra etmesi gerekir. İbra için ille de bu kalemlerde bir alacağının doğması gerekmez. Ancak bu durumda da bu kalemdeki alacağın karşılığına bu alacağın doğmadığı ya da bu alacağın olmadığı yazılmalıdır.
11. İş Arama İzni; İhbarlı fesihte "İş arama izni kullandığı veya bedelini tam olarak aldığı"na ilişkin ibranın olmasında fayda vardır.
12. SGK ile ilgili hususlar; SGK primlerine ilişkin ibra, tam bildirim ve primlerin tam olarak ödendiğinin kontrol edilmesi ve eksiksiz ve tam ödendiğinin anlaşılması ve bu konudaki beyanının da ibrada yer alması faydalı olacaktır.
İbraname ekine aşağıdaki gibi bir liste konulmalı ve her satırın karşısı mutlaka çalışana imzalatılmalıdır.
İBRA METNİNİN EKİ LİSTE (BU LİSTENİN SADECE İSİM OLARAK YER ALMASI YETERLİ DEĞİLDİR, BU LİSTEDEKİ TUTARLARIN DA BİLDİRİLMESİ GEREKİR.
Normal çalışma ücreti
Fazla çalışma ücreti
Hafta tatili ücreti
Genel tatil ve ulusal bayram
günlerinde yapılan çalışma ücreti
Sosyal yardımlar
Yıllık İzin
Kıdem Tazminatı
İhbar tazminatı
İkramiye
Devamını Görİş İlişkisi Sona Ererken İbra Nasıl Alınır?
İbraname mutlaka çalışanın o işyerinde doğmuş ve doğabilecek tüm alacak konularını ve adlarını kapsamalı bu alacak konuları ve adları ibranamenin içinde tek tek sayılmış olmalıdır.
Hatta ödemelere ilişkin olarak adı yazan alacağın tümünün tutarını da içermelidir. Eğer tutar alacağın tümü değil de bir kısmı kadar ise o takdirde yazılı kalemlerdeki tutarların yazan miktardaki kadarının ödendiği anlamına gelecektir ve bir makbuz gibi değerlendirilecektir.
İbranamenin geçerli sayılmasının en önemli koşullarından biri de ödemenin banka yoluyla yapılmasıdır. Ödeme banka yoluyla yapılmamış ise ibra hükümsüzdür. (Örnekler, İş İlişkisi Sona Ererken Alınabilecek İbranameler)
Prosedür Adımları:
1. İş akdinin sona ermesinden itibaren bir ay geçtiği / geçmediğini kontrol ediniz. (Akdin sona erme tarihi ile ibra arasında bir aylık süre yok ise ibra geçersizdir-yok hükmündedir.)
Bu şartı sağlamadan geçerli olabileceği tartışılabilecek bir ibra almanın tek yolu ibra metnini çalışanın avukatı huzurunda ve onun da imzasını alarak yapmaktır. Geçersizlik kanun gereği doğan bir sonuç olmakla birlikte, avukat huzurunda ve bile bile gerçekleşmiş ve ifa edilmiş bir ilişkinin ileride geçersizliğinin ileri sürülmesi hakkın kötüye kullanılması yasağına gireceğinden bu yolun kullanılması en azından böyle bir güvence ve dayanak sağlayacaktır. Çalışan gerçekten ibra vermek istiyor ise kendisiyle birlikte avukatının imza atmasında bir sakınca görmeyecektir. İbranameye bir avukatın imza atması, aynı zamanda ibranın taşıyabileceği diğer riskleri de bertaraf edecektir. Ancak bu durum ibranamede her şey yazılabileceği, kabul edilebileceği anlamında da geniş yorumlanmamalıdır.
2. Yazılı olarak hazırladığınız ibra metninizde ibra edilecek alacak kalemlerinin (ad ve tutar) eksiksiz olarak belirlendiğini kontrol ediniz ve bunları tutar olarak bordro ile de karşılaştırınız.
3. İbra eden ve ibra edilenin bilgilerinin tam olarak yazıldığını dikkatle kontrol ediniz. TCKN girmeyi ihmal etmeyiniz.
4. İbranamenin ilişkin olduğu iş sözleşmesinin başlangıcı ve sona erme tarihini girerek ibranamenin eşleştirilmesini ve bu tür hatalar sebebiyle geçersizliğinin ileri sürülmesi riskini bertaraf ediniz. Çelişkili ifadeler olup olmadığını dikkatle kontrol ediniz. Örneğin kıdem tazminatı almaya hak kazanmadan işten ayrılan bir kişiye kıdem tazminatımı aldım gibi bir ibare imzalatılmamalıdır. Ya da “işverenimi gayri kabili rücu ibra ederim” diyen bir çalışana ibranamenin altına “yasal haklarım saklıdır” gibi bir şerh yazdırılmamalıdır. Zira çelişen bu ifadeler ibranameyi tamamen geçersiz kılar, avukat huzurunda da imzalanmış olsa doğruluğu ve içeriği tartışmaya açılır.
Gerekli ise sosyal güvenlik primleri konusu da ibraya dahil olabilecektir. Eğer SGK ya bildirilmiş gün sayısında sorun var ise ibranamede “SGK bildirimlerimi ve gün sayımı kontrol ettim” İbaresi mutlaka yer almalıdır.
İş arama izninin kullandırıldığı ibraya yazılabilir, uygulamada pek rastlanılmamakla birlikte, eğer bu izin kullanılmadan çalışılmış ise %50 zamlı ödeme talep edilmesi mümkündür. Dolayısıyla ibra metnine bu hakkın eksiksiz kullanıldığına dair ibare eklenmesi faydalıdır.
5. Çalışana, okudum, anladım ibarelerini el yazısı ile yazdırarak ad soyad ve imzasını alınız.
6. İbranın tamamen veya kısmen hükümsüz kalmaması bakımından ödemelerin banka yoluyla ve eksiksiz olarak yapıldığından emin olunuz.
7. İmza edilmiş olan ibranameyi özlük dosyasına kaldırınız.
İş İlişkisi Sona Ererken İbra Alma Prosedürü
Mevzuat
Ceza koşulu ve ibra
Madde 420- Hizmet sözleşmelerine sadece işçi aleyhine konulan ceza koşulu geçersizdir. İşçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmesinin yazılı olması, ibra tarihi itibarıyla sözleşmenin sonaermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması, ibra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi, ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şarttır. Bu unsurları taşımayan ibra sözleşmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür. Hakkın gerçek tutarda ödendiğini ihtiva etmeyen ibra sözleşmeleri veya ibra beyanını muhtevi diğer ödeme belgeleri, içerdikleri miktarla sınırlı olarak makbuz hükmündedir. Bu hâlde dahi, ödemelerin banka aracılığıyla yapılmış olması zorunludur. İkinci ve üçüncü fıkra hükümleri, destekten yoksun kalanlar ile işçinin diğer yakınlarının isteyebilecekleri dâhil, hizmet sözleşmesinden doğan bütün tazminat alacaklarına da uygulanır.