Doğum Sonrası İzinler
Doğum Sonrası İzin Uygulamasında Nelere Dikkat Edilmelidir?
4857 Sayılı Kanunun 74.ncü maddesi gereğince, kadın personele doğum öncesi 8 hafta ve doğum sonrası 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta ücretli izin verilir. Çoğul gebelik halinde, doğumdan önceki 8 haftalık süreye 2 hafta süre daha eklenir.
Kadın personel, sağlık durumu uygun ve istekli olduğu takdirde, SGK doktorunun onaylaması halinde, doğuma 3 hafta kalıncaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, doğum sonrası kullanılacak 8 haftalık izin süresine, kullanmadığı 5 hafta eklenerek 13 hafta olarak kullanır.
Doğumuna 8 hafta kalan personel, mevzuat gereği yetkilendirilmiş sağlık hizmeti sunucusuna başvurarak geçici iş göremezlik raporu alır. Bu belgenin aslı personel tarafından saklanır, bir kopyası işyerine verilir.
Doğum sonrası, bebeğin doğum raporu ve varsa mevzuat gereği diğer ilgili belge asılları ile doğum sonrasına ilişkin işlemler tamamlanarak, belge asılları işyerine bırakılır.
4857 Sayılı Kanunun 74.ncü maddesi gereğince, kadın personele normal gebelikte 16 hafta, çoğul gebelikte 18 haftalık sürenin tamamlanmasından sonra, kadın personelin yazılı isteği üzerine 6 aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin sürelerinin hesabında dikkate alınmaz.
Doğum Sonrası Yarım Zamanlı Çalışma Prosedürü
Açıklama ve Uyarılar
Doğum sonrası analık izninin bitiminden itibaren kadın işçiye talebi halinde;
-Birinci doğum için 60 gün;
-İkinci doğum için 120 gün;
-Üçüncü ve daha fazla doğum için 180 gün süre
boyunca yasal haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin hakkı tanınmıştır.
Yasal düzenlemede, çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün ekleneceği ve ayrıca çocuğun engelli doğması hâlinde bu sürenin üç yüz altmış gün olarak uygulanacağı da özel olarak düzenlenmiştir. Bu süreler zarfında süt izni hükümleri hükümlerinin uygulanmayacağı da açıkça belirtilmiştir.
29882 Sayılı Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik ile, çalışanın, 60 günden 180 güne kadar çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin hakkı ile 6 aya kadar ücretsiz izin hakkını kendi talebi ile kullanabileceği Yönetmelik’in 6. Ve 7. maddelerinde düzenlenmiştir.
Kadın işçinin özellikle yarım günlük çalışma (ya da tam tersi yarım günlük ücretsiz izin) hakkını kullanmak istemesi halinde;
- analık izninin bitiminden itibaren 30 gün içerisinde İş Kur’a müracaat etmesi ,
- doğumdan önce adına 600 gün süre ile İşsizlik Sigortası primi bildirilmiş olması
- fiilen haftalık çalışma süresinin yarısı kadar çalışması
şartıyla İşsizlik Fonundan kadın işçiye yarım çalışma ödeneği ödenecektir.
Yarım çalışma süresi haftalık 22.5 saattir. Dolayısıyla yarım çalışma ödeneğinin süresi de, haftalık yasal çalışma süresinin yarısı (22,5 saat) kadar; günlük tutarı ise günlük asgari ücretin brüt tutarı olacak şekilde belirlenmiştir.
22,5 saatlik haftalık yarım zamanlı çalışma süresinin haftanın günlerine ne şekilde bölüneceği, getirilen düzenlemede açıklanmış değildir. Kanunun lafzında yer alan “haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin” ifadesinden, bu sürelerin günlük çalışma süresinin yarısı olacak şekilde uygulanabileceği ya da haftalık çalışma süresinin yarısına tekabül edecek şekilde haftanın belirli günlerine dağıtılarak düzenlenebileceği anlaşılmaktadır.
Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreleri baba kullanır. Bu düzenlemenin lafzında yer alan “kullanılmayan süreler”in yalnızca analık iznine mi ilişkin olduğu yoksa kadın işçinin 6 aya kadar ücretsiz izin hakkının da babaya kullandırılması şeklinde yorumlanıp yorumlanamayacağı açık değildir. Kanaatimizce bu hak 6 aylık ücretsiz izni de kapsar.
Doğum Sonrası Kısmi Zamanlı Çalışma (Ebeveynlik) İzni Prosedürü
Açıklama ve Uyarılar
Ebeveynlere getirilen kısmi süreli çalışma hakkı da başka bir esnek çalışma şeklini getirmektedir.
Ebeveynlerden biri, çocuğunun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar kısmi süreli çalışma(kısmi ücretsiz izin) talebinde bulunabilecektir.
Bu talep işverence olumlu karşılanır ve geçerli fesih nedeni sayılamaz.
Kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere ve en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirmek kaydıyla, tam zamanlı çalışmaya dönebilir.
Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz.
Doğum Sonrası 6 Aylık Ücretsiz İzin Prosedürü
Açıklama ve Uyarılar
Doğumdan sonra, isteği halinde kadın işçiye, on altı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde on sekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir.
Ücretsiz doğum iznini de belirleyen işçidir.
İş Kanunu tarafından verilmiş mutlak bir hak olduğu ve sadece çalışanın talepte bulunması yeterli görülerek bu izin otomatik olarak başlatılması gerektiği için bu iznin kullanımında işverenin kabulü veya onayı aranmaz.
Doğum Sonrası İzin İşlemleri Nasıl Uygulanır?
Kadın çalışanın doğuma bağlı tüm izin haklarını kullanmasında aşağıdaki prosedür Eczacı tarafından uygulanmaktadır.
Kadın çalışanın 4857 sayılı kanunun 74. maddesine uygun olarak; doğum izni hakkını kullanmak istediğini izin talep formu/dilekçesi yle Eczacıya bildirmesi ile prosedür başlar.
Uygulama Adımları:
1. Kadın çalışanın doğum yapması ile doğum öncesi rapor son bulacak ve bebeğin doğum tarihi itibari ile doğum sonrası rapor başlayacaktır. Doğum öncesi olarak başlatılan raporun (konu hakkında doğum öncesi izinler prosedürüne bakınız), bebeğin doğumu itibari ile sonlandırılması ve doğum sonrası raporunun başlatılarak rapor bitiş tarihinin ilk verilen raporun üzerine doktor tarafından işlenmesi esastır. Bu işlem raporun kapatılmasını ifade etmektedir.
2. Doğum izni bakımından Sağlık hizmet sunucularınca, düzenlenen istirahat belgeleri veya sağlık kurulu raporları elektronik ortamda SGK’ya gönderilecektir. Elektronik ortamda gönderilen belgeler işverenler tarafından çalışılmadığına dair bildirim ekranında görülebilmektedir. Bu belgeler söz konusu ekranda görülebildiğinden sigortalıların bu belgeleri kâğıt ortamında işverenlerine ibraz etmelerine gerek bulunmamaktadır.
3. Çalışanın doğum izninden dönüş günü Eczacı tarafından takip edilir. Çalışan belirlenen günde işe dönmediği takdirde, Devamsızlık Prosedürü işletilmeye başlanır.
4. Eğer doğum yapan çalışanın doğum izni sonrası ücretsiz izin talebi var ise bu durumda işveren tarafından ücretsiz izin verilir.(Ref. Çalışan Talebi İle ücretsiz İzin)
5. Doğum izinlerini kullanarak işyerine dönen kadın çalışan, Eczacıya yazılı olarak verdiği dilekçe ile bebek bir yaşını dolduruncaya kadar günlük 1,5 saat süt izni kullanmak istediğini, izni kullanmak istediği saatleri ve nasıl kullanacağını bildirir. Doğum yapan kadın çalışan Eczacının onayı ile Süt İzni kullanır. Bu süreler birleştirilemez.
6. Çalışanın doğuma bağlı tüm izin haklarına ilişkin form ve belgeler özlük dosyasına konulur.
Doğum Sonrası Yarım Zamanlı Çalışma Prosedürü
Kadın çalışanın veya evlat edinme halinde çiftlerden birinin doğum sonrası iznini kullanmasını müteakip işyerine gelerek doğum sonrası izinler kapsamında yarım zamanlı çalışma türüne geçmek istediğini, yarım zamanlı çalışma sürelerini belirlemek üzere Eczacıya iletmesiyle prosedür başlar. Çalışmanın yapılacağı zaman dilimini belirlemek konusunda çalışanın seçimlik hakkı vardır. Ancak bu hakkın kötüye kullanılmaması beklenir. (ref. iş ilişkisi türünü değiştirme talebi)
Uygulama Adımları:
1. Çalışandan yarım zamanlı çalışma talebine dair yazılı dilekçe alın ve talebini onayladığınıza dair yazılı uygunluk bildirimi yapın.
2. Yarım zamanlı çalışmanın SGK'ye bildirimi bakımından ilgili eksik gün kodunun e-Bildirge sistemi üzerinden aylık prim ve hizmet belgesinde/muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde bildirilmesi yeterli olacaktır. Eksik çalışmaya ilişkin belgeler ilgili ayda düzenlenecek ancak SGK’ ya verilmeyecektir. Söz konusu belgeler talep halinde SGK'ye sunulmak üzere eczacı tarafından ilgili olduğu yılı takip eden yıl başından başlamak üzere on yıl süreyle saklanmalıdır.
3. Çalışana (varsa) yarım zamanlı çalışma yönergesini imzalatınız. (Ref.Yarım Zamanlı Çalışma Yönergesi)
4. Çalışanın yarım zamanlı çalışma süresinin bitimi (tam zamanlı işe dönüş günü) Eczacı tarafından takip edilir. Çalışan belirlenen günde tam zamanlı işe dönmediği takdirde, Disiplin İşlemleri Prosedürleri işletilmeye başlanır.
5. Eğer doğum yapan çalışanın yarım zamanlı çalışmayı müteakip doğum izni sonrası ücretsiz izin talebi var ise bu durumda işveren tarafından ücretsiz izin verilir. (Ref. İşçinin Talebi İle Ücretsiz İzin Prosedürü)
6. Doğum izinlerini kullanarak işyerine dönen kadın çalışan, Eczacıya yazılı olarak verdiği dilekçe ile bebek bir yaşını dolduruncaya kadar günlük 1,5 saat süt izni kullanmak istediğini, izni kullanmak istediği saatleri ve nasıl kullanacağını bildirir. Doğum yapan kadın çalışan, Eczacının onayı ile Süt İzni kullanır. Bu süreler birleştirilemez.
7. Çalışanın doğuma bağlı tüm izin haklarına ilişkin form ve belgeler özlük dosyasına konulur.
Doğum Sonrası Ebeveynlik/ Kısmi Zamanlı Çalışma Prosedürü
Kadın çalışanın veya evlat edinme halinde çiftlerden birinin doğum sonrası iznini ve/veya yarım zamanlı çalışma iznini kullanmasını müteakip işyerine gelerek doğum sonrası izinler/ebeveynlik izni kapsamında kısmi zamanlı çalışma türüne geçmek istediğini, kısmi zamanlı çalışma sürelerini belirlemek üzere Eczacıya iletmesiyle prosedür başlar. Çalışmanın yapılacağı zaman dilimini belirlemek konusunda çalışanın seçimlik hakkı vardır. Ancak bu hakkın kötüye kullanılmaması beklenir. (ref. iş ilişkisi türünü değiştirme talebi)
Bu izin söz konusu çocuk ilköğretim çağına gelinceye kadar sürdürülebilir, ancak bu hakkı kullanan daha evvel kesebileceği gibi, eşler değişimli olarak da birer defaya mahsus olarak kullanabilirler. Ancak, bir eş birden çok defa bu hakkını kullanamaz.
Uygulama Adımları:
1. Kadın çalışanın veya evlat edinme halinde çiftlerden birinin kısmi zamanlı çalışma talebini içeren yazılı dilekçesi alınır ve Çalışma Türü Değişikliğine ilişkin prosedür izlenir.
2. Kısmi çalışmaya geçildiğinin SGK'ye bildirimi bakımından ilgili eksik gün kodunun e-Bildirge sistemi üzerinden aylık prim ve hizmet belgesinde/muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde bildirilmesi yeterli olacaktır. Eksik çalışmaya ilişkin belgeler ilgili ayda düzenlenecek ancak SGK’ ya verilmeyecektir. Söz konusu belgeler talep halinde SGK'ye sunulmak üzere eczacı tarafından ilgili olduğu yılı takip eden yıl başından başlamak üzere on yıl süreyle saklanmalıdır.
3. Çalışana (varsa) kısmi zamanlı çalışma yönergesi imzalatılır.(Ref. Kısmi zamanlı çalışma yönergesi)
4. Kısmi zamanlı çalışma süresinin bitimi (tam zamanlı işe dönüş günü) Eczacı tarafından takip edilir. Çalışan belirlenen günde tam zamanlı işe dönmediği takdirde, Genel disiplin prosedürü işletilmeye başlanır.
5. Çalışanın doğuma bağlı tüm izin haklarına ilişkin form ve belgeler özlük dosyasına konulur.
Doğum Sonrası 6 Aylık Ücretsiz İzin Prosedürü
Kadın çalışanın veya evlat edinme halinde çiftlerden birinin doğum sonrası iznini ve/veya yarım zamanlı çalışma iznini kullanmasını müteakip veya bu hakkını kullanmak istememesi halinde de doğum iznini müteakip işyerine gelerek doğum sonrası 6 aylık ücretsiz izin kullanmak istediğini iletmesiyle prosedür başlar. Yarım zamanlı çalışma hakkı kullanılmış ise bu süre 6 aylık ücretsiz izin süresinden mahsup edilir.
Uygulama Adımları:
1. Kadın çalışanın veya evlat edinme halinde çiftlerden birinin 6 aylık ücretsiz izin talebi yazılı dilekçe ile alınır ve eczacı tarafından talebin onaylandığına dair yazılı uygunluk bildirimi düzenlenir. Doğum sonrası ücretsiz iznin SGK'ye ilgili eksik gün kodunun e-Bildirge sistemi üzerinden aylık prim ve hizmet belgesinde/muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde bildirilmesi yeterli olacaktır. Eksik çalışmaya ilişkin belgeler ilgili ayda düzenlenecek ancak SGK’ ya verilmeyecektir. Söz konusu belgeler talep halinde SGK'ye sunulmak üzere eczacı tarafından ilgili olduğu yılı takip eden yıl başından başlamak üzere on yıl süreyle saklanmalıdır.
2. Çalışana (varsa) ücretsiz izin yönergesi imzalatılır. (Ref. Ücretsiz İzin yönergesi)
3. Ücretsiz İzin süresinin bitimi (tam zamanlı işe dönüş günü) Eczacı tarafından takip edilir. Çalışan belirlenen günde tam zamanlı işe dönmediği takdirde, Genel Disiplin Prosedürü işletilmeye başlanır.
4. Çalışanın doğuma bağlı tüm izin haklarına ilişkin form ve belgeler özlük dosyasına konulur.
Doğum Sonrası İzin Prosedürü
Mevzuat
Analık halinde çalışma ve süt izni
Madde 74 - Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. (Ek cümle: 13/2/2011-6111/76 md.) Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır. (Ek cümleler: 29/1/2016-6663/22 md.) Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır. Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık hâli izni kullandırılır.
(Ek fıkra: 29/1/2016-6663/22 md.) Birinci fıkra uyarınca kullanılan doğum sonrası analık hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde birinci doğumda altmış gün, ikinci doğumda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir. Çocuğun engelli doğması hâlinde bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanır. Bu fıkra hükümlerinden yararlanılan süre içerisinde süt iznine ilişkin hükümler uygulanmaz.
Yukarıda öngörülen süreler işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir.
Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir.
Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz.
İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. (Ek cümle: 29/1/2016-6663/22 md.) Bu izin, üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinme hâlinde eşlerden birine veya evlat edinene verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kulllanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
(Ek fıkra: 29/1/2016-6663/22 md.) Bu madde hükümleri iş sözleşmesi ile çalışan ve bu Kanunun kapsamında olan veya olmayan her türlü işçi için uygulanır.