Ara Dinlenmesi Prosedürü
Ara Dinlenmesi Nedir?
Açıklama ve Uyarılar
İşçilerin, yemek, içmek, tuvalet gibi kişisel gereksinimlerini için çalışma süreleri içerisinde çalışmaya ara verilmesi gerekir. İşçinin günlük iş süresi içinde kesintisiz olarak hiç ara vermeden çalışması beklenemez. Bu verimli olmadığı gibi, insani gerekliliklere de aykırıdır.
Ara dinlenme süreleri 4857 sayılı İş Kanunu md. 68/1. fıkrasında, işçinin o günkü toplam çalışma saatine paralel olarak düzenlenmiştir. Buna göre;
- 4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika,
- 4 saatten fazla ve 7,5 saate kadar (7,5 saat dahil) süreli işlerde yarım saat,
- 7,5 saatten fazla süreli işlerde 1 saat olarak verilir.
İşçinin aleyhine olacak şekilde Yasada belirtilen süreler daraltılamaz. Ancak sözleşmelerle daha fazla ara dinlenmesi kararlaştırılması mümkündür
İşçi ara dinlenmesi süresi içinde, kural olarak serbesttir. Nitekim işçi, söz konusu süreyi işyerinin içinde veya dışında geçirebilir. İşveren, ara dinlenmesi süresi içinde işçiye herhangi bir iş yaptıramaz. İşçinin ara dinlenmesinden en iyi biçimde yararlanabilmesi için, işverenin olanak ölçüsünde özel dinlenme, yeme içme yerleri hazırlaması uygun olur.
Zamanında işe başlaması kaydıyla, işçinin ara dinlenmesi sırasında işyeri dışına çıkması kural olarak engellenemez. Bununla birlikte işyeri ara dinlenmesinin kullanılmasına elverişli ise ve işin ya da işyerinin özelliği işçilerin dinlenme sırasında işyeri dışına çıkmalarını sakıncalı ya da güç kılıyorsa ara dinlenmelerinde işçilerin işyeri dışına çıkmamaları işveren tarafından kararlaştırılabilir. Zira işin düzen ve güvenini sağlamak çerçevesinde alınacak böyle bir karar işverenin yönetim hakkına dahildir.
Ara dinlenmeleri çalışma (iş) süresine dahil değildir . Bu sebeple de normal olarak, işçiye ara dinlenmesi süresi için işverenin ücret ödeme borcu yoktur. Bununla beraber ara dinlenmesinin çalışma süresinden sayılmaması kesin bağlayıcı bir kural değildir; taraflar sözleşmeyle ara dinlenmesinin iş süresinden sayılacağını, bu sürenin çalışılmış bir süre olarak kabul edileceğini kararlaştırabilirler. Böyle bir durumda çalışılmayan ara dinlenmeleri ücrete hak kazandıracaktır. Eğer işçi böyle bir düzenleme içinde ara dinlenmelerinde de çalıştırılmışsa ve çalışılan süre haftalık çalışma süresinin ötesinde ise (45 saate kadar olanlar için ise fazla sürelerle çalışma) bu takdirde fazla çalışma talebinde (ya da serbest zaman talebi) de bulunabilecektir.
Uygulamada yedi buçuk saatlik çalışma süresinin çok fazla aşıldığı günlük çalışma sürelerine de rastlanılmaktadır. İş Kanununun 63’üncü maddesi hükmüne göre, günlük çalışma süresi 11 saati aşamayacağından, 68’inci maddenin belirlediği yedi buçuk saati aşan çalışmalar yönünden en az 1 saatlik ara dinlenmesi süresinin, günlük en çok 11 saate kadar olan çalışmalarla ilgili olduğu kabul edilmelidir. Başka bir anlatımla günde 11 saate kadar olan çalışmalar için ara dinlenmesi en az 1 saat, 11 saat ve daha fazla çalışmalarda ise en az 1,5 saat olarak verilmelidir.
Ara dinlenmesi için ücret ödenmesi gerekmez.
Ara Dinlenmesi Nasıl Yapılır?
Ara dinlenmeleri, işin özelliği, iş saatlerinin uzunluğu, çalışılan sektör gibi unsurlar dikkate alınarak işverenin yönetim hakkı kapsamında işveren tarafından düzenlenir. Ne var ki, bu uygulamanın konusu çalışanlar, yani uygulama alanı insanlardan oluştuğu için işverenin bu unsuru önemsemesi ve çalışanların en huzurlu en verimli olacağı şekilde düzenlemesi gerekir. Ara dinlenmeleri çalışma saatleri ile birlikte işyerinin ilan panolarında herkesin görebileceği şekilde mutlaka ilan edilmiş olmalıdır. Bu prosedür çalışma saatleri düzenlemesi/yeniden düzenlemesi ile bir bütünlük arzeder. (Ref. Çalışma Saatlerinin (Yeniden) Düzenlenmesi Prosedürü)
Ara dinlenmesi saatlerini belirleme/yeniden belirleme;
Uygulama Adımları:
1. İş yerindeki bir vardiyanın çalışma süresine göre, yemek saatini de dikkate alarak gerekli ara dinlenme sayısını tespit ediniz.
a) Dört saat veya daha kısa süreli işlerde on beş dakika,
b) Dört saatten fazla ve yedi buçuk saate kadar (yedi buçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat,
c) Yedi buçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat,
Ara dinlenmesi verilir.
2. Ara dinlenmeleri çalışılan iş ve çalışanların ihtiyaçları farklı olabileceğinden çalışanların görevlerine göre farklı farklı belirlenebilir, hatta farklı belirlenmelidir. Unutmayınız, önemli olan dinlendirmedir, bu arada işin aksamamasıdır, yani işi aksatmadan ancak verimi artıracak şekilde dinlenmedir. O nedenle sıklığı, süresi bu kriterlere göre belirlenmelidir.
3. Ara dinlenmesi, değişiklik ilanı şeklinde bildirilmekte ise işyerinin tüm görünen alanlarında ve ilana mahsus yerlerinde ilan edilmeli, çalışanların durumdan haberdar olması sağlanmalıdır.(Ref. Çalışma Saatleri ve Ara Dinlenmeleri İlanı)
4. Ara dinlenmeleri, çalışılmış gibi sayılan hallerden değildir, bu nedenle ücret hesabında dikkate alınmaz. Bu nedenle bordrolamayı yapan ilgililere bu durum mutlaka bildirilir.
Ara Dinlenmesinin Belirlenmesi Prosedürü
Mevzuat
Ara dinlenmesi
Madde 68 - Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle işçilere;
a) Dört saat veya daha kısa süreli işlerde onbeş dakika,
b) Dört saatten fazla ve yedibuçuk saate kadar (yedibuçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat,
c) Yedibuçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat,
Ara dinlenmesi verilir.
Bu dinlenme süreleri en az olup aralıksız verilir.
Ancak bu süreler, iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabilir.
Dinlenmeler bir işyerinde işçilere aynı veya değişik saatlerde kullandırılabilir.
Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz.