Sendikal Tazminat ve Hesaplama Prensipleri
Sendikal Tazminat Nedir?
Sendikal Tazminat, sendika üyeliği özgürlüğü ve sendikal faaliyete katılma güvencesinin ihlalinin bir sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununda sendika üyeliği ve sendikal faaliyetlere katılma hürriyeti açıklanmış ve aynı zamanda bu güvencelere aykırı sayılacak işveren davranışları da örnek olarak sıralanmıştır. Kanunda sendikal hürriyete aykırı davranışlar, “Hiç kimse sendikaya üye olmaya ve olmamaya zorlanamaz”, “İşçiler, sendikaya üye olmaları ve olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin rızası ile iş saatleri içinde, işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamaz veya herhangi bir nedenle farklı muameleye tabi tutulamazlar.”, “İşçilerin işe alınmaları, belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri veya belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları şartına bağlı tutulamaz.” şeklinde tanımlanmıştır.
İş sözleşmesi sendikal nedenle feshedilen kişinin dava açması ve dava açmadan evvel dava şartı olarak zorunlu arabuluculuğa başvurması gerekir. Dava veya arabuluculuk görüşmeleri sonucunda işverene uygulanacak en önemli yaptırım, işverenin sendikal tazminat ödemek zorunda bırakılmasıdır. Sendikal tazminat, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda özel olarak düzenlenmiş ve miktarı çalışanın bir yıllık ücreti tutarından az olmayan bir tazminat türüdür.
Sendikal tazminat işçinin, iş sözleşmesinin feshedildiği tarihteki brüt temel(çıplak) ücreti üzerinden hesaplanacaktır. Dolayısıyla, işçiye ücret eki niteliğinde yapılan ödemeler veya ayni yardımlar tazminatın hesabında dikkate alınmayacaktır.
Sendikal Tazminat Nasıl Hesaplanır?
İş akdinin sona ermesi ile şartlarına bağlı olarak hak kazanılan Kıdem ve İhbar Tazminatı ile kullanılmayan Yıllık İzin Ücreti dışında İş Kanunundan kaynaklanan özellikli tazminatlardan olan Sendikal Tazminat ve bu tazminata özel hesaplama prensibi bu prosedürde anlatılmaktadır.
1. Sendikal tazminat, arabuluculuk aşamasında tarafların anlaşması ile veya dava yoluna gidilmesi halinde mahkemece karara bağlanır.
2. Tazminat, İşçinin aylık çıplak brüt ücretinin tazminat katsayısı ile (asgari 12 ay) çarpılması sonucunda bulunur. Ücret ekleri sendikal tazminatın hesabında dikkate alınmaz. Yapılan hesabı bu prensiplere göre kontrol ediniz.
3. Bulunan brüt tazminat tutarına gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi uygulayınız.
4. İşçinin (varsa) işverenliğinize olan borçlarını hesaplayarak, ödeyeceğiniz tazminat tutarından mahsup ederek, bakiye tazminat tutarını işçinin banka hesabına yatırınız.
Uygulama Notları:
Sendikal (nedenli) fesih, çalışanın bir sendikaya üye olması veya tam tersi işverenin istediği bir sendikaya üye olmaması nedeniyle ya da sendikal faaliyetlere katılması nedeniyle işten çıkarılması halinde gerçekleşen fesihtir.
İşçi, iş akdinin sendikal nedenle feshedildiği iddiası ile dava açması ve sendikal fesih iddiasını ispat etmesi halinde, işverenin ödemek zorunda kalacağı tazminat türü sendikal fesih tazminatıdır.
Sendikal Tazminat iş akdinin feshine bağlı tazminatlardandır.
Kanunda, sendikal nedenle ödenecek olan tazminat işçinin 12 aylık ücretinden az olamayacağı hükme bağlanmıştır. Ancak üst sınırı belirtilmemiştir. Tazminat miktarı hâkim kararı veya arabulucu eşliğinde yapılacak olan anlaşma tutanağı ile belirlenecektir.
Bu tazminat türü işverenin bu tür fesihleri bir daha gerçekleştirmemesi adına hükmedilen caydırıcılık yönü olan tazminatlardandır.
Mevzuat
6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu
Sendika özgürlüğünün güvencesi
MADDE 25 – (1) İşçilerin işe alınmaları; belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları şartına bağlı tutulamaz.
(2) İşveren, bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından herhangi bir ayrım yapamaz. Ücret, ikramiye, prim ve paraya ilişkin sosyal yardım konularında toplu iş sözleşmesi hükümleri saklıdır.
(3) İşçiler, sendikaya üye olmaları veya olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamaz veya farklı işleme tabi tutulamaz.
(4) İşverenin (…) yukarıdaki fıkralara aykırı hareket etmesi hâlinde işçinin bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminata hükmedilir.
(5) Sendikal bir nedenle iş sözleşmesinin feshi hâlinde işçi, 4857 sayılı Kanunun (…) , 20 ve 21 inci madde hükümlerine göre dava açma hakkına sahiptir. İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğinin tespit edilmesi hâlinde, 4857 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre işçinin başvurusu, işverenin işe başlatması veya başlatmaması şartına bağlı olmaksızın sendikal tazminata karar verilir. Ancak işçinin işe başlatılmaması hâlinde, ayrıca 4857 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen tazminata hükmedilmez. İşçinin 4857 sayılı Kanunun yukarıdaki hükümlerine göre dava açmaması ayrıca sendikal tazminat talebini engellemez.
(6) İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiği iddiası ile açılacak davada, feshin nedenini ispat yükümlülüğü işverene aittir. Feshin işverenin ileri sürdüğü nedene dayanmadığını iddia eden işçi, feshin sendikal nedene dayandığını ispatla yükümlüdür.
(7) Fesih dışında işverenin sendikal ayrımcılık yaptığı iddiasını işçi ispat etmekle yükümlüdür. Ancak işçi sendikal ayrımcılık yapıldığını güçlü biçimde gösteren bir durumu ortaya koyduğunda, işveren davranışının nedenini ispat etmekle yükümlü olur.
(8) Yukarıdaki hükümlere aykırı olan toplu iş sözleşmesi ve iş sözleşmesi hükümleri geçersizdir.
(9) İşçinin iş kanunları ve diğer kanunlara göre sahip olduğu hakları saklıdır.