Kötüniyet Tazminatı ve Hesaplama Prensipleri
Kötüniyet Tazminatı Nedir?
Kötüniyet Tazminatına ilişkin hukuki düzenleme 4857 sayılı İş Kanunun 17. Maddesinde yer almaktadır. Bu maddeye göre “18 inci maddenin birinci fıkrası uyarınca bu Kanunun 18, 19, 20 ve 21 inci maddelerinin uygulanma alanı dışında kalan işçilerin iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenir.” denilerek kötüniyet tazminatını hükme bağlanmıştır.
Bu düzenlemeye rağmen hangi hallerin kötüniyetli sayılacağı İş Kanunu’nda açıkça belirtilmemiştir. Ancak Kanunun gerekçesine baktığımızda kanun koyucu tarafından kötüniyetli feshe ilişkin çeşitli örneklerin verilmiş olduğunu görüyoruz. İşçinin, işvereni hakkında şikâyette bulunması, işçinin işvereni aleyhine dava açması, işçinin işvereni aleyhine şahitlik yapması vb. hallerde işverenin iş akdini feshi eylemi kötüniyetli olarak sayılmıştır. Nitekim yerleşik yüksek mahkeme kararlarını da incelediğimizde iş akdinin bu tür eylemler nedeni ile feshedildiğini kanıtlayan, iş akdinin kötüniyetli olarak feshedildiğini kabul ederek kötüniyet tazminatına hükmedilmesine dair vermiş olduğu kararları görmekteyiz.
Kötüniyet tazminatını gerektirecek halleri, sözleşmenin sona ermesinde işverenin objektif iyiniyet kuralları ve dürüstlük ilkesi dışında davranması ile hakkın kötüye kullanılmasından kaynaklı haller olarak tanımlayabiliriz.
Bu özellikli tazminat türünde dikkat edilmesi gereken husus, iş güvencesi kapsamında olan işçilerin, yani işyerinde 30 kişiden veya daha fazla işçi çalışan işyerlerindeki en az 6 aylık kıdemi olanların kötüniyet tazminatından yararlanma haklarının bulunmamasıdır.
Kötüniyet Tazminatına ilişkin bir başka önemli ve dikkat edilmesi gereken konu da tazminata olan iş sözleşmesinin belirsiz süreli ve İş Kanunu’nun 10.maddesi gereği, iş akdine konu işin “sürekli iş” olmasıdır. Kanun koyucu süreksiz işlerde İş Kanunu md. 17’nin uygulanmayacağını açıkça belirtmektedir. İş Kanunu 10. maddesindeki “nitelikleri bakımından en çok otuz iş günü süren işlere süreksiz iş, bundan fazla devam edenlere ise sürekli iş denir” tanımındaki iş sürekli iştir. Aksi yorumla, 30 günden az süren işler süreksiz işlerdir.
Kötüniyet tazminatı ayrı bir tazminat türü olarak belirlenmiş olduğundan işçinin iş akdinin sona ermesi ile hak kazanabileceği diğer tazminat ve alacak hakları, bu tazminatın talep edilmesini etkilemeyecektir. Yani kıdem tazminatına veya ihbar tazminatına hak kazanmasına rağmen bu tazminatları ödenmemiş olan işçiler, bu alacaklarını ayrıca talep etme hakkına sahiptirler. Mahkemece kötüniyet tazminatına hükmedilirken, ödenmemiş olması ve talep edilmesi halinde ihbar ve kıdem tazminatına ve diğer işçilik alacaklarına da hükmedilecektir.
Kötüniyet Tazminatı tutarları;
İşyerindeki kıdemi 6 aya kadar olanlar için 2 hafta x 3 = 6 haftalık,
İşyerindeki kıdemi 6 aydan 1,5 yıla kadar olanlar için 4 hafta x 3 = 12 haftalık,
İşyerindeki kıdemi 1,5 yıldan 3 yıla kadar olanlar için 6 hafta x 3 = 18 haftalık,
İşyerindeki kıdemi 3 yıldan fazla olanlar için 8 hafta x 3 = 24 haftalık ücreti tutarındadır.
Ödenecek tazminatlar ile bildirim sürelerine ait peşin ödenecek ücretin hesabında 32'nci maddenin birinci fıkrasında yazılan ücrete ek olarak işçiye sağlanmış para veya para ile ölçülmesi mümkün sözleşme ve Kanundan doğan menfaatler de göz önünde tutulur.
Kötüniyet Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
İş Kanunundan kaynaklanan özellikli bir tazminat türü olan Kötüniyet Tazminatı iş akdinin sona ermesine bağlı olarak ve iş güvencesinden yararlanamayan işçinin, belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından kötüniyetli olarak feshedilmesi halinde işverene yöneltilebilecek bir hukuki yaptırım olarak karşımıza çıkmaktadır.
İşverenlik olarak çalışanın iş akdinin bu prosedürde açıklamalar bölümünde belirtilen hallerde ve nedenlerde feshedilmemesi gerektiğini, aksi takdirde yaptırım olarak kötü tazminatı ile karşı karşıya kalınabileceğini unutmayınız. Kötü niyet tazminatı ile karşı karşıya kalmamak için iş akdinin iyiniyet kuralı ve hakkın kötüye kullanılması yasağı ölçüleri gözetilerek ve yasadan kaynaklanan bir sebeple fesih feshedilebileceğini hatırlayınız.
1. Kötüniyet Tazminatı, arabuluculuk aşamasında tarafların anlaşması ile veya dava yoluna gidilmesi halinde mahkemece karara bağlanır.
2. Kötüniyet Tazminatı tutarı, işinin günlük giydirilmiş brüt ücretinin, çalışma süresine uygun bildirim süresinin üç katıyla çarpılması ile bulunur. Hesaplamanın bu esasa uygun yapılıp yapılmadığını kontrol ediniz.
3. Bulunan brüt kötüniyet tazminatına gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi uygulanır. Net tutar işçiye ödenir.
4. İşçiye tazminat tutarını ödemeden işyerinize borcu olup olmadığını kontrol ederek ve varsa (borçları) mahsup ederek bakiyeyi banka yoluyla ödeyiniz.
Mevzuat
Sürekli ve süreksiz işlerdeki iş sözleşmeleri
Madde 10 - Nitelikleri bakımından en çok otuz iş günü süren işlere süreksiz iş, bundan fazla devam edenlere sürekli iş denir.
Bu Kanunun 3, 8, 12, 13, 14, 15, 17, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 34, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 75, 80 ve geçici 6 ncı maddeleri süreksiz işlerde yapılan iş sözleşmelerinde uygulanmaz. Süreksiz işlerde, bu maddelerde düzenlenen konularda Borçlar Kanunu hükümleri uygulanır.
Süreli fesih
Madde 17 - Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir.
İş sözleşmeleri;
a) İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,
b) İşi altı aydan birbuçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,
c) İşi birbuçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,
d) İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra,
Feshedilmiş sayılır.
Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir.
Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır.
İşveren bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir.
İşverenin bildirim şartına uymaması veya bildirim süresine ait ücreti peşin ödeyerek sözleşmeyi feshetmesi, bu Kanunun 18, 19, 20 ve 21 inci maddesi hükümlerinin uygulanmasına engel olmaz. 18 inci maddenin birinci fıkrası uyarınca bu Kanunun 18, 19, 20 ve 21 inci maddelerinin uygulanma alanı dışında kalan işçilerin iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenir. Fesih için bildirim şartına da uyulmaması ayrıca dördüncü fıkra uyarınca tazminat ödenmesini gerektirir.
Bu maddeye göre ödenecek tazminatlar ile bildirim sürelerine ait peşin ödenecek ücretin hesabında 32 nci maddenin birinci fıkrasında yazılan ücrete ek olarak işçiye sağlanmış para veya para ile ölçülmesi mümkün sözleşme ve Kanundan doğan menfaatler de göz önünde tutulur.