Diğer İzinler

Evlilik İzni Nedir?

Evlenme izni bir mazeret izni türüdür ve ücretli izinlerdendir. 

Evlenmeyi, doğal olarak Medeni Kanununda tanımlanan evlilik kurumu olarak anlamak gerekir. Dini nikah veya salt düğün töreni evlenme değildir, evlenme için resmi nikah yapılması zorunludur. 

Yasada bu iznin ne zaman ve nasıl kullandırılacağı ile ilgili açık bir hüküm bulunmamaktadır.  İznin nikâh öncesi ya da nikâh sonrası kullanılması ile ilgili de bir kural yoktur. Yalnızca bu izni kullanabilmek için evliliğin gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Evlilik izni evliliğin gerçekleştiği süreçte de kullanılabilir, evlilik sonrasında da kullanılabilmektedir. İşveren ve işçi kendi arasında anlaşarak bu sürelerin ne zaman kullanılacağına karar verebilir.

Uygulamada, evlilik izni kullanımında nikâh töreni için gün alınması, nikâh tarihi, nikâh davetiyesinde belirtilen gün veya düğün tarihi dikkate alınarak izin süresi başlatılabilmektedir.

Evlilik izninin, İş Kanunu ilgili maddesinde “gün” olarak belirtilmiş olması uygulamada farklılıklara neden olmaktadır. İzin süresinin yalnızca “gün” olarak belirtilmesi bu iznin işgünü olarak değerlendirilmeyeceği anlamına gelmemelidir. İşçinin ücretinden hiçbir kesinti yapılmadan verilen bu izin için işçinin çalıştığı günler dikkate alınmalıdır.

Yasa ile verilen 3 günlük evlilik izni, yıllık izinden bağımsız olarak düzenlenmiş bir ücretli izindir, yıllık izin sürelerinden düşmez. Evlilik izninde olduğu süreler için işçiye çalışmış gibi ücreti ödenir.

Yapılan her evlilik için evlilik izni kullanılabilmektedir.

Mazeret İzni Prosedürü 

Açıklama ve Uyarılar

İşçilerin, kendi özel yaşamlarını ilgilendiren nedenlerle, işe gelememeleri, gelmelerinin beklenmemesi  durumunda  kullanılan izinlere “mazeret izni” denilmektedir. 

Evlenme izni de bir mazeret izni olmakla birlikte ayrı bir başlık altında incelenmiştir. 

İşçilerin (ücretli ve çalışılmış gibi sayılan haller içinde yer alan) mazeret izni kullanabilmeleri için, söz konusu mazeretlerinin yasal  bir gerekçesinin olması zorunludur. 

Mazeret izni, sadece  yasayla düzenlenen bir izin hakkı olmayıp, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmelerinde de ayrıca mazeret  halleri düzenlenebilir. 

Yasada düzenlenen; 

• Çalışanların evlenmeleri,
• Evlat Edinmeleri,
• Ana veya babalarının, eşlerinin, kardeşlerinin veya çocuklarının ölümü durumunda üç gün, 
• Erkek çalışana eşinin doğum yapması halinde beş gün,
• İşçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler halinde on güne kadar,  izin verilmesi zorunluluğu vurgulanmaktadır.

İşçilere, sayılan durumlardan herhangi birinin ortaya çıkması sonucunda verilmesi gereken bu izinler nedeniyle ücretlerinden bir kesinti yapılamaz.

İş hukuku uygulamaları bakımından, işçilere verilen bu izin süreleri çalışılmış gibi kabul edilmekte, ücret hesaplamaları sırasında bu süreler, normal çalışma süresi gibi dikkate alınmaktadır.

Çalışanların yasada sayılan  bu nedenlerden başka herhangi bir mazeret izni hakkı oluşabilmesi için, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmelerinde uygulanacak mazeret izinlerine ilişkin hüküm bulunması gerekmektedir. Bu tür  düzenlemelerin yapılmış olması halinde, bu düzenlemeler kapsamındaki mazeret izinleri çalışanlar için, bir hak anlamını taşıyacak, yine bu hakkın kullanılması nedeniyle ücretlerinde herhangi bir kesinti yapılamayacaktır.

Yasal düzenlemelerle hüküm altına alınmamış, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmelerinde yer verilmeyen hallerde , mazeret izni kullanılması işverenlerin onayı ile mümkün olabilecektir. Bu tür mazeret izinleri konusunda, işçinin izin talebinin kabul edilip edilmeyeceği, verilen bu izin sürelerinin ücretlerinin ödenip ödenmeyeceği, tümüyle işverenlerin takdirinde olacaktır. Ancak, hakkın kötüye kullanılması yasağı ve iyi niyet kuralları çerçevesinde işverenden beklenen ücret ödemese dahi, aksi yönde davranılmasını gerektiren  ve zorlayıcı bir neden yok ise bu iznin çalışana verilmesidir. 

İşverene haber verilmeyen mazeretler nedeniyle işe gelmeme bir devamsızlık sayılır. Mazeret ve haklılığı işverene kanıtlanmadığı sürece disiplin uygulamaları ve hatta feshe kadar uzanan yaptırımlara neden olabilir. 

İşverenin Talebi İle Bireysel Ücretsiz İzin Prosedürü 

Açıklama ve Uyarılar 

Ekonomik sorunları olan işverenler aldıkları diğer önlemler yeterli olmadığı zaman, krizi aşmak için ya çekirdek kadrosu dışındaki personeli işten çıkararak ya da personele sırayla ücretsiz izin kullandırabilmektedir. Bu izin kullandırma şekli genellikle  toplu izin kullandırma ile  sonuçlanmaktadır. 

Bunun yanında bir de  belli bir  olaya özgü olarak, işveren sadece bir işçiye ücretsiz izin  vermek isteyebilmektedir. Örneğin, işçinin  bir talebi olmamakla birlikte işveren bir disiplin  soruşturmasının  yürütülmesi bakımından  işçiyi  soruşturma sürecinde ücretsiz izne  çıkarmayı teklif edebilir. İşçi bunu kabul etmediği  sürece ücretsiz izin uygulanamaz, ancak işveren yönetim hakkının kapsamında ücretli izne çıkarmak hakkına sahip olacağı için teklifi kabul görmediği  takdirde bunu ücretli izin şeklinde uygulamak hakkına sahip olacaktır. 

İş Kanununda Ücretsiz izinle ilgili herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır sadece bazı hükümlerde bireysel  bazen de toplu ücretli izin gerekçelerinden ve uygulamalarından  bahsedebilmektedir. 

Örneğin, 4857 sayılı İş Kanununun 56. maddesinde, yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren tarafından dört güne kadar ücretsiz izin verilmesi zorunlu kılınmıştır. Yine 74. maddedeki doğum sonrası ücretsiz analık izni kullanımı da bunlardan biridir. 

Ücretsiz izin uygulaması tarafların iradesini yansıttığı sürece yasal olmamakla birlikte akdidir ve geçerlidir, hukuka uygundur. 

İşçi ve işveren arasında yapılan hizmet akdinde veya işyerinde yapılan toplu iş sözleşmesinde ücretsiz izinle ilgili bir düzenleme yapılmış ise bu düzenlemeye uygun olarak ücretsiz izin hakkı kullanılabilecektir. 

İşverenlerin, işçinin isteği dışında ve tek taraflı olarak (hangi nedenle olursa olsun) ücretsiz izin kullandırması mümkün değildir. İşverenlerin, işçiyi isteği dışında ücretsiz izne göndermesinin iki sonucu doğacaktır;

Ya işçi işverenin bu isteğini kabul ederek ücretsiz izin kullanacak ve bu sürenin bitmesi halinde tekrar işyerinde çalışmaya devam edecektir.

Ya da, işçi ücretsiz izne çıkmayı kabul etmeyecektir. İşçilerin bir talebi olmaksızın, işveren tarafından tek taraflı olarak ücretsiz izne çıkarılması iş sözleşmesinin feshi anlamına geleceğinden ihbar ve kıdem tazminatı ödenmesi gerekecektir.

Bu nedenle işveren isteği ile ücretsiz izin kullandırmanın en önemli unsuru, işçinin serbest iradesi ile ücretsiz izne çıkmayı kabul  ettiğine  dair  yazılı muvafakatnamesidir. 

Çalışanın Talebi ile Ücretsiz İzin Prosedürü

Açıklama ve Uyarılar 

En basit anlamda yıllık izin veya çalışılmış gibi sayılmayan haller dışındaki izin taleplerinde ücretsiz izin prosedürünü kullanabilirsiniz. Bu tür izinleri işveren vermek zorunda olmadığı gibi, ücret ödemesi ise işverenin takdirindedir.

Bunun dışında bazı hallerde çalışanın ücretsiz izin talep etmek hakkı yasadan kaynaklanır.

4857 Sayılı İş Kanunu Madde 56 ve 74’te işçiye hak olarak verilen ücretsiz izinler dışında diğer tüm ücretsiz izinlerin tarafların rızasıyla kullanılması gerekmektedir.

Bahsedilen izinlerden Madde 56’da belirtilen, yıllık iznini başka bir şehirde geçirecek olan işçiye, işçinin talep etmesi durumunda verilen 4 günlük ücretsiz yol iznidir. Bu izin, gidiş dönüş sürelerinde işçinin yolda geçireceği süreler gözetilerek, işçiye kanunen tanınmış bir haktır. İşçinin talebi durumunda işveren, bu izni vermekle yükümlüdür.

Madde 74’te bahsedilen ise, doğum nedeniyle raporlu olan kadın işçinin, raporu bitiminde talep etmesi durumunda, 6 aya kadar kullanabildiği ücretsiz doğum iznidir. Bu izinler kanunen tanınmış bir hak olduğu için yine  işverenin rızası aranmaz.

İş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesinde aksi belirlenmediği sürece işçinin kullandığı diğer mazeret izinleri (yasada sayılan ve ücretli olanlar dışında), işverenin inisiyatifinde, ücretli ya da ücretsiz olarak kullandırılabilir.