Çırak Çalıştırma Özellikler

Çırak Çalıştırma Nasıl Yapılır?

ÇIRAK çalıştırılacağı hakkında personel işleri ile görevli birime talimat verilmesi ile prosedür başlar;

ÖN HAZIRLIKLAR;

• Çırak normal işçi statüsünde değildir.İş Kanunu kapsamında da değildir. Çırak her işyerinde de çalıştırılamaz. Bu nedenle öncelikle iş yerinizin çırak çalıştırmaya ve eğitmeye elverişli olup olmadığını kontrol ediniz. bunun için çıraklık ile ilgili uyarıları ve yasal düzenlemeyi dikkatlice inceleyiniz. 
• Çırak aynı zamanda öğrenci olduğu için Milli Eğitim Bakanlığı'na ve Mesleki Eğitim merkezlerine mevzuat gereği sözleşmelerin  bildirimlerin, sunulması gereken belgelerin sunulması önem arzetmektedir. Bu nedenle çırağın aynı zamanda öğrenci olması yönünü dikkate alarak çırak çalıştırmak konusundaki kararınızı veriniz. Çıraklar belli saatler ile eğitime katılmak zorundadırlar. 
• İşyerinizde ustalık belgesine sahip kişilerin sayısı ve belgelerinin yeterliliğinden emin olmak suretiyle çalıştıracağınız çırak sayısına karar veriniz. 

İŞE GİRİŞ İŞLEMLERİ  

1.  Çırak her ne kadar bir işçi olmasa da çırak için de bir özlük dosyası tutmak takip kolaylığı sağlayacaktır. (Ref. Çırak Özlük Dosyası Kontrol Listesi)

2. Çıraklık sözleşmesi ni örnek forma uygun olarak imzalatınız, çırak 18 yaşından küçük ise bu takdirde sözleşmeyi veli, veya vasinin imzalaması gerektiğini unutmayınız. 

İşyeri kurallarınız çıraklık ile bağdaştığı sürece çıraklar için de geçerlidir, çıraklık ve çocuk ve genç işçi mevzuatı ile bağdaştığı sürece işyeri yönetmeliklerinin , talimatlarının çıraklar için uygulanması iş düzeni ve çırakları gelecek iş yaşamına hazırlayıcı bir taraf bulundurduğundan bu evrakı da çıraklara veya 18 yaşından küçükler bakımından  veli, vasileri ile  birlikte imzalatmak önem taşıyacaktır. 

3. İşyerince düzenlenmiş,işyeri yönetmeliği ni çırağa bildiriniz.(yoksa bir sonraki adıma geçiniz)

 4. İşyerince düzenlenmiş disiplin yönetmeliği ni çırağa  bildiriniz. (yoksa bir sonraki adıma geçiniz)

5. İşyerince düzenlenmiş ve iş gereçlerini, makinalarını, malzemelerini ev veya işin yerine getirildiği işyeri dışı ortamlarda kullanmaya yönelik iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliği eğitimi veriniz/verdiriniz ve konuyla ilgili yönetmelik/talimatı çırağa bildiriniz. 

6.  İşyerince düzenlenmiş işyerine özgü bilgilere yönelik bilgi güvenliği yönetmeliği ni çırağa bildiriniz. (yoksa bir sonraki adıma geçiniz)

 7. Eğer işin yürütümü verilmesini zorunlu kılmakta ve vermekte iseniz İşyerince düzenlenmiş devir teslim zimmet tutanağı nı çırağa imzalatınız. (yoksa bir sonraki adıma geçiniz)

 8.  İşyerince düzenlenmiş izin yönetmeliği nı çırağa bildiriniz. (yoksa bir sonraki adıma geçiniz)

 9.   İşyerince düzenlenmiş  harcırah yönetmeliği ni çırağa bildiriniz. (yoksa bir sonraki adıma geçiniz)

 10. SGK işe giriş bildirgesi düzenlenmesi çıraklar için zorunlu değildir. 

 11. Çırağın işe başlatma sonrası gerekli bilgilendirmeleri ve işyeri oryantasyon eğitimi için ilgili bölüm sorumlularına bilgi veriniz ve eğitimlerin tamamlanmasını sağlayınız, oryantasyon eğitimi aldığını belirten belgeler i doldurunuz ve tanıklar huzurunda  imzalatınız.

 12.  İş sağlığı ve güvenliği eğitimi verilmesini sağlayınız ve eğitim evrakı nı  tanıklar huzurunda imzalatınız.

Mevzuat

1- 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu :

Amaç 

Madde 1 – Bu Kanunun amacı; çırak, kalfa ve ustaların eğitimi ile okullarda, yükseköğretim kurumlarında ve işletmelerde yapılacak mesleki eğitime ilişkin esasları düzenlemektir.

Kapsam 

Madde 2 – (Değişik: 29/6/2001-4702/5 md.) Bu Kanun, Yükseköğretim Kurulu ve Mesleki Eğitim Kurulunun belirleyeceği mesleklerde, kamu ve özel sektöre ait kurum, kuruluş ve iş yerleri ile mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarındaki eğitim ve öğretimi kapsar.

Tanımlar 

Madde 3 – Bu Kanunda geçen; 

a) "Bakanlık", Milli Eğitim Bakanlığını; 

b) "Aday çırak", çıraklığa başlama yaşını doldurmamış ve çıraklık döneminden önce kendisine işyeri ortamı tanıtılan, sanat ve mesleğinin ön bilgileri verilen kişiyi; 

c) "Çırak", çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını iş içerisinde geliştirilen kişiyi; 

d) (Değişik: 29/6/2001-4702/6 md.) "Öğrenci", işletmelerde, mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında örgün eğitim görenleri; 

e) "Kalfa", bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazanmış ve bu meslekle ilgili iş ve işlemleri ustanın gözetimi altında kabul edilebilir standartlarda yapabilen kişiyi; 

f) "Usta", bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazanmış ve bunları mal ve hizmet üretiminde iş hayatınca kabul edilebilecek standartlarda uygulayabilen; üretimi planlayabilen; üretim sırasında karşılaşılabilecek problemleri çözümleyebilen; düşüncelerini yazılı, sözlü ve resim ile açıklayabilen; üretimle ilgili pratik hesaplamaları yapabilen kişiyi; 

g) (Değişik: 29/6/2001-4702/6 md.) "Usta öğretici", ustalık yeterliğini kazanmış; aday çırak, çırak, kalfa ile mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumları öğrencilerinin işyerindeki eğitiminden sorumlu; mesleki eğitim tekniklerini bilen ve uygulayan kişiyi; 

h) (Değişik: 29/6/2001-4702/6 md.) "İşletmelerde Mesleki Eğitim", mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumları öğrencilerinin beceri eğitimlerini işletmelerde, teorik eğitimlerini ise mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında veya işletme veya kurumlarca tesis edilen eğitim birimlerinde yaptıkları eğitim uygulamalarını; 

i) (Mülga: 20/6/2001-4684/10 md.) 

j) (Ek: 29/6/2001-4702/6 md.) “Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumları”, mesleki ve teknik eğitim alanında, diplomaya götüren orta öğretim kurumları ve mesleki ve teknik eğitim yapan yükseköğretim kurumları ile belge ve sertifika programlarının uygulandığı her tür ve derecedeki örgün ve yaygın eğitim-öğretim kurumlarını;(1) 

k) (Ek: 29/6/2001-4702/6 md.) “Personel”, kamu ve özel kurum, kuruluş ve işyerlerinde maaş ya da ücret karşılığında çalışan kadrolu veya sözleşmeli elemanlar ile işçileri; 

l) (Ek: 29/6/2001-4702/6 md.) “İşletme”, mal ve hizmet üreten kamu ve özel kurum, kuruluş ve işyerlerini;

m) (Ek: 29/6/2001-4702/6 md.) “Eğitici Personel”, mesleki yeterliğe sahip, öğrencilerin işyerindeki eğitiminden sorumlu, iş pedagojisi eğitimi almış, mesleki eğitim yöntem ve tekniklerini bilen ve uygulayan veya mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında atölye, laboratuvar, meslek dersleri öğretmenliği yapabilme yetkisine sahip kişiyi; 

n) (Ek: 29/6/2001-4702/6 md.) “Meslek Alanı”, ortak özelliklere sahip birden fazla meslek dalını içeren; bilgi, beceri, tutum, davranış ve istihdam olanağı sağlayan alanı; 

o) (Ek: 29/6/2001-4702/6 md.) “Meslek Dalı”, bir meslek alanı içinde yer alan ve belirli konularda uzmanlaşmaya yönelik bilgi, beceri, tutum, davranış gerektiren ve istihdam olanağı sağlayan iş kollarından her birini; 

p) (Ek: 2/12/2016-6764/38 md.) “Eğitim Birimi”, bu Kanun kapsamında öğrencilerin teorik ve beceri eğitimi, staj veya tamamlayıcı eğitim ile işletme personelinin eğitimi amacıyla işletmeler tarafından oluşturulan, gerekli araç, gereç ve donanıma sahip eğitim ortamını; 

r) (Ek: 2/12/2016-6764/38 md.; Değişik: 18/6/2017-7033/31 md.) “Staj”, Yükseköğretim Kurulunca, yükseköğretim kurumlarında verilmekte olan her düzeydeki alana özgü olarak belirlenen teorik ve uygulamalı dersler dışında, öğrencilerin öğretim programlarıyla kazandırılması öngörülen mesleki bilgi, beceri, tutum ve davranışlarını geliştirmeleri, sektörü tanımaları, iş hayatına uyumları, gerçek üretim ve hizmet ortamında yetişmeleri amacıyla işletmede yaptıkları mesleki çalışmayı; 

s) (Ek: 2/12/2016-6764/38 md.) “Tamamlayıcı Eğitim”, açık öğretim yoluyla eğitimi yapılamayan alan veya dallarda, mesleki ve teknik orta öğretim programlarını tamamlayamadan okuldan ayrılanlar ile yurtdışında öğrenim görenlerin denklik işlemleri sonucunda tespit edilen eksik meslek alan veya dal derslerini işletmelerde mesleki eğitim esaslarına göre tamamlamalarına imkân sağlayan eğitimi; 

İfade eder.

Aday çırak 

Madde 9 – İlköğretim okulunubitirmiş olanlar, bir mesleğe hazırlık amacı ile çıraklık dönemine kadar işyerlerinde aday çırak olarak eğitilebilirler.(2) 

Mesleki eğitim merkezi programına çıraklık kayıt şartları 

Madde 10 – (Başlığı ile Birlikte Değişik:27/6/2019-7180/5 md.) Mesleki eğitim merkezi programına çırak öğrenci olarak kayıt olabilmek için aşağıdaki şartlar aranır: 

a) En az ortaokul veya imam-hatip ortaokulu mezunu olmak. 

b) Bünyesi ve sağlık durumu gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun olmak. 

Tehlikeli ve çok tehlikeli işler veya özellik arz eden mesleklere alınacak çırakların öğrenim ve yaş durumu, ilgili kuruluşların görüşü alınarak Bakanlıkça belirlenir.

Aday çırak ve çırakların statüleri 

Madde 11 – Aday çırak ve çırak; öğrenci statüsünde olup, öğrencilik haklarından yararlanır. Bunlar işyerinde çalışan işçi sayısına dahil edilmezler. 

Eğitim ve çalışma 

Madde 12 – (Değişik birinci fıkra: 29/6/2001-4702/10 md.) Aday çırak ve çıraklar, mesleğin özelliğine göre haftada sekiz saatten az olmamak üzere genel ve mesleki eğitim görürler. Bu eğitime katılmaları için aday çırak ve çırak öğrencilere ücretli izin verilir. Mevsime göre özellik arz eden mesleklerde teorik ve pratik eğitim belirli aylarda bloklaştırılmış olarak yapılabilir. 

(Değişik: 29/6/2001-4702/10 md.) Aday çırak ve çıraklar, pratik eğitimlerini işyerlerinde, işyerindeki eksik kalan pratik eğitimleri ile teorik eğitimlerini mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında veya Bakanlıkça uygun görülen işyerlerinin eğitim birimlerinde yapar. Teorik ve pratik eğitim birbirlerini tamamlayacak şekilde planlanır ve yürütülür. 

Pratik eğitim, hazırlanmış eğitim programlarına göre, işyerinin ve mesleğin özelliklerine uygun olarak usta öğreticinin gözetiminde yapılır. Pratik eğitimde 1475 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesi hükmü gözönünde bulundurulur. 

Çıraklık eğitiminin esas ve usulleri yönetmelikle düzenlenir. 

Sözleşme yapılması 

Madde 13 – (Değişik birinci fıkra: 29/6/2001-4702/11 md.) Bu Kanun kapsamında bulunan il ve mesleklerde faaliyet gösteren iş yerleri, Bakanlıkça tespit edilecek illerde ve meslek dallarında ondokuz yaşından gün almamış kişileri çıraklık sözleşmesi yapmadan çalıştıramazlar. Mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarının örgün eğitim programlarından mezun olanlar ve kalfalık belgesi sahipleri bu hükmün dışında tutulur. 

İşyeri sahibi, aday çırağı ve çırağı çalıştırmaya başlamadan önce bunların velisi veya vasisi veya reşit ise kendisi ile yazılı çıraklık sözleşmesi yapmak zorundadır. 

Çıraklık sözleşmesi; çırağın sözleşme süresi içinde reşit olması halinde, çırağın rızasıyla, işyeri sahibinin değişmesi halinde yeni işyeri sahibi aynı mesleği sürdürüyorsa ve rızasıyla devam eder, aynı mesleği sürdürmüyorsa sözleşme feshedilir. Fesih halinde çırağın önceki çalışmaları geçerli olup; yeni yapacağı çıraklık sözleşmesi ile çıraklık statüsünü devam ettirerek çıraklık süresini ve eğitimini tamamlar. 

(Değişik: 29/6/2001-4702/11 md.) Bu Kanunun uygulandığı yer ve meslek dallarında 818 sayılı Borçlar Kanununun çıraklık sözleşmesine dair hükümleri ile onsekiz yaşını doldurduktan sonra sözleşmesi devam eden çıraklar hakkında 1475 sayılı İş Kanununun, İşçi Sağlığı ve Güvenliği başlıklı beşinci bölümünde yer alan hükümleri dışındaki hükümler uygulanmaz.

Çıraklığa başlama ve çıraklık süresi 

Madde 14 – Çıraklığa bir deneme dönemi ile başlanır. Bu dönem mesleğin özelliğine göre bir aydan az, üç aydan fazla olamaz. Bu süre Bakanlıkça tespit edilir. Deneme döneminden sonra taraflar 10 gün içinde ilgili Mesleki Eğitim Merkezi müdürlüğüne başvurmadığı takdirde çıraklık sözleşmesi kesinleşir ve bu dönem çıraklık süresinden sayılır. Deneme döneminde ücret ödenir. Aday çıraklıktan çıraklığa geçenler deneme dönemini yapmış sayılırlar. 

(Mülga: 2/12/2016-6764/40 md.) 

(Ek: 29/6/2001-4702/12 md.) Lise ve daha üst düzeyde genel eğitimden sonra çıraklık eğitimine başlayanlar için eğitim süresi, mesleklerindeki çıraklık eğitimi süresinin yarısına kadar kısaltılabilir. Bu sürenin ne kadar kısaltılabileceği, ilgili meslek kuruluşunun teklifi ve Mesleki Eğitim Kurulunun uygun görüşü alınarak Bakanlıkça belirlenir. 

(Ek: 29/6/2001-4702/12 md.) Ayrıca, mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında uygulanan örgün eğitim programlarının herhangi bir kademesinden ayrılanlar ile yaygın eğitim programlarını tamamlayarak belge veya sertifika alanlardan, kendi alanlarında çıraklık eğitimine başlayanlar için çıraklık eğitim süresi daha önce aldığı mesleki eğitim programının içeriği ile devam edeceği çıraklık eğitimi programının içeriği değerlendirilerek Bakanlıkça belirlenir.