Çalışanın Tutuklanması, Gözaltına Alınması Halinde İş Sözleşmesinin Askıya Alınması İşlemleri
Çalışanın Tutuklanması, Gözaltına Alınması Halinde İş Sözleşmesinin Askıya Alınması Nedir?
İş ilişkisi içine giren kişi, devam edip giden bu süreç içinde kaçınılmaz olarak ortaya çıkabilecek bazı aksaklıkları ilişkinin niteliği gereği göze almaktadır. Buna karşılık, işçinin iş görme borcunu yerine getirmekte temerrüdü nedeniyle artık işverenden akdi ilişkiye devam etmesi dürüstlük kuralları gereği beklenemez yani akdi ilişki çekilmez (katlanılmaz) hale gelirse işveren lehine haklı nedenle fesih hakkı doğar. Tersi işçi bakımından da doğrudur. İşverenin ifayı kabul engelinin olması ve bunun işçi bakımından katlanılamaz bir hal alması halinde işçi lehine fesih imkanı doğar.
İşçinin iş görme edimini kusursuz geçici ifa imkânsızlığı içine düşmesi halinde kural olarak taraflar arasında güven temelinin çöktüğünden söz edilemez. Ancak bu durumda işçinin edimini ifa etmesini sürekli olarak beklemesi de işverenden istenemez. İşçinin kusursuz da olsa iş görme borcunu ifada gecikmesi objektif iyi niyet yani dürüstlük kuralları gereği kabul edilemeyecek kadar uzarsa, diğer deyişle gecikme çekilmez hale gelirse işveren fesih hakkını elde eder. O halde, bu durumda işverenin haklı nedenle fesih hakkı işçinin kusursuz temerrüde düştüğü anda (veya kendisine tanınan bir mehil sonunda) değil, ancak objektif iyi niyet ve dürüstlük kuralları gereği beklenilmesi gereken sürenin sonunda doğmuş olur . Aynı durum işçi bakımından da geçerlidir.
İşçi veya işveren kendisine yüklenemeyen nedenlerle iş görme veya ifayı kabul borcunu ifa edemediğinde ve sürekli borcunu ifa etmekten geçici olarak kurtulduğunda, karşı taraf da buna karşılık belirli bir süre iş akdini feshedemediğinde bu süre boyunca edimin ifası veya ifayı kabul borcu ve fesih hakkı ertelenmiş olacak, başka bir söyleyişle iş akdi askıya alınacaktır.
Bunun dışında, bazı hallerde yasa veya sözleşme gereğince iş akdi askıya alınmış kabul edilir ve edimi ifa veya ifayı kabul engeli ortadan kaldığında iş ilişkisine kaldığı yerden başlama imkanı doğmaktadır. Mevsimlik iş sözleşmesi, askerlik, gözaltına alınma veya tutuklanma, sendikal görev bu yasal askı hallerine örnektir.
Çalışanın gözaltına alınması veya tutuklanması halinde yasal ve geçerli fesih bakımından gereken sürelerin dolmasına kadar geçen bekleme sürelerinde veya işveren arzu ederse daha uzun süre veya işveren arzu eder ise çalışan işine dönünceye kadar iş akdi askıdadır.
Kanun ve sözleşmeden kaynaklanan haller dışında, iş akdinin askıya alınması bir nevi ücretsiz izne çıkarmak olduğundan kural olarak hizmet sözleşmesi çalışanın yazılı onayı alınmadan askıya alınamaz. Askı hali İş Kanununun 22. maddesi gereğince iş şartlarında esaslı değişiklik olup, işçinin yazılı onayı olmadığı sürece geçerli olmaz.
Askı süresi boyunca herhangi bir ücret tahakkuku yapılmaz ve sigorta primleri de beyan edilmez.
Askı döneminde ücret doğmadığından, ücretin eki niteliğindeki diğer ödemeler de yapılmayacaktır.
Aynı şekilde; senelik izne hak kazanabilmek için kural olarak fiili çalışmalar dikkate alınacak, askıda geçen süreler dikkate alınmayacaktır. Çünkü askı dönemi İş Kanununun 55. Maddesinde belirtilen "çalışılmış gibi sayılan hallerden" değildir.
İş sözleşmesinin askıya alınması;
1. Mevsimlik işlerde sezonun sona ermesi (sözleşmesel neden)
2. Kısa çalışma (yasal düzenleme)
3. İşyerinin geçici kapanması/ işin durması (zorunlu haller, kabule bağlı)
4. Kanuni Grev ve Lokavt (yasal düzenleme)
5. Erkek çalışanın askere gitmesi(yasal düzenleme)
6. Çalışanın isteği (işverenin kabulüne bağlıdır)
7. Çalışanın İşçi Sendikası ve Konfederasyon Yöneticiliği Nedeniyle Kendi İsteği ile İşten Ayrılması(yasal düzenleme)
8. Kadın çalışanın doğum yapması nedeni ile isteği (yasal düzenleme)
9. Kendi kusuru olmaksızın çalışanın hastalanması(yasal düzenleme var- ayrıca kabule bağlı)
10. Çalışanın tutuklanması, gözaltına alınması (yasal düzenleme var- ayrıca kabule bağlı)
Hallerinde söz konusu olabilecektir.
Devamını GörÇalışanın Tutuklanması, Gözaltına Alınması Halinde İş Sözleşmesinin Askıya Alınması İşlemleri Nasıl Yapılır?
Çalışanın tutuklandığı, gözaltına alındığı bilgisinin işyerinin personel işleri ile görevli birimine ulaşması ile süreç başlar.
Uygulama Adımları:
1. İşyerinin personel işleri ile görevli birimi resmi makamlardan çalışanın tutukluluğu/ gözaltına alınması ile ilgili bilgiyi teyit eder. Bunun için çalışanın aile üyeler, veya varsa işyerindeki yakın arkadaşlarıyla temasa geçmesi gerekebilir.
2. Tutukluluğun, gözaltına alınmanın kesin olarak teyidi üzerine hizmet sözleşmesi askıya alınarak SGK’ya bildirimi yapılır. (SGK ya Yapılan Bildirimler Prosedürü)
Tutukluluk, gözaltı süresinin İş Kanunu md. 17’deki bildirim önelleri kadarlık kısmında iş sözleşmesi askıdadır.
3. Tutukluluk gözaltı süresinin İş Kanunu Madde 17’deki bildirim önelini aşması halinde bildirim süresi sonunda işveren iş sözleşmesini haklı nedenlerle feshedebilir. Ancak bu halde yargılama neticesinde çalışanın beraat etmesi halinde kıdem tazminatı ödenmesi gerekebileceği unutulmamalıdır.(Ref. İşveren-Haklı neden- Tazminat verilmesi gereken Haklı Nedenle Fesih Prosedürü- Tutukluluk Sebebiyle İşveren Tarafından Fesih) Bu nedenle fesih uygulamak yerine askı prosedürünün sürmesi sonuç olarak (ücret, prim gibi) bir fark yaratmayacağından fesih yapılmaması tercih edilebilir.
Mevzuat
İşverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı
Madde 25 - Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
I- Sağlık sebepleri:
a) İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa (DEĞİŞİK İBARE RGT: 03.05.2013 RG NO: 28636 KANUN NO: 6462/1) (KOD 2) yakalanması veya engelli hâle gelmesi durumunda, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi.
b) İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda.
(a) alt bendinde sayılan sebepler dışında işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı; belirtilen hallerin işçinin işyerindeki çalışma süresine göre 17 nci maddedeki bildirim sürelerini altı hafta aşmasından sonra doğar. Doğum ve gebelik hallerinde bu süre 74 üncü maddedeki sürenin bitiminde başlar. Ancak işçinin iş sözleşmesinin askıda kalması nedeniyle işine gidemediği süreler için ücret işlemez.
II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.
c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması (DEĞİŞİK İBARE RGT: 30.06.2012 RG NO: 28339 KANUN NO: 6331/32) (YÜR. TAR.: 30.12.2012) (KOD 1) , işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.
e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
III- Zorlayıcı sebepler:
İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması.
IV- İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17 nci maddedeki bildirim süresini aşması.
İşçi feshin yukarıdaki bentlerde öngörülen sebeplere uygun olmadığı iddiası ile 18, 20 ve 21 inci madde hükümleri çerçevesinde yargı yoluna başvurabilir.