Çalışanın Talebi İle Ücretli İzin-Serbest Zaman Prosedürü
Denkleştirme Esasında Çalışanın Talebi İle Ücretli İzin (Serbest Zaman) Nedir?
Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışan işçiler, işverenlerinden talep etmeleri halinde fazla mesai, zamlı ücreti almak yerine serbest zaman izni kullanabilecektir.
Denkleştirmede çalışanın talebi ile ücretli izinden kasıt;
- aylık 225 saat esasına göre ve,
- haftalık 45 saatlik çalışma süresi doldurulduktan sonra,
çalışılmayan günlerin fazla olabilmesine rağmen işçinin ücretini tam aylık esasa göre almasıdır.
Çalışan bu günlerde otomatik olarak ücretli izin yapacaktır. Aslında bunun için çalışandan ayrı bir talep alınmasına da gerek yoktur. Toplu bir denkleştirme uygulaması muvafakatı alınmayan durumlarda bu talep alınmalıdır.
Bununla birlikte eğer işveren talep eder ve işçi de çalışmaya devam etmek ister ise yukarıdaki saatler aşılmış olmak kaydıyla durum fazla mesai gerektirmektedir.
Denkleştirme Esasında Çalışanın Talebi İle Ücretli İzin (Serbest Zaman) İşlemleri Nasıl Yapılır?
Denkleştirme çalışması eğer bir defalığa mahsus ve çok kısa bir süreliğine uygulanıyor ve bu durum da plan/ilanda belirtilmiş ise ve muvafakatnamede açıkça bu durum yani denkleştirmenin nasıl yapılacağı, belirlenmemiş ise sadece durumu netleştirmek amacıyla (zira normal koşullarda zaten denkleştirme bu anlama gelir, iki aylık süre içinde fazla saatler, çalışılmayan saatler ile birebir usulde denkleştirilir- eğer önce işe gelmeme -ücretli/ücretsiz, sonra fazla bir çalışma var ise bu durumda telafi çalışması gündeme gelir ki, bu konuda da çalışanın muvafakatının olması gerekeceği için bu kez telafi çalışması uygulaması gerçekleştirilmelidir.) çalışanın denkleştirme esasına dayanan çalışması karşılığı ücretli izin talebi ( birebir denkleştirilen serbest zaman talebi) ile süreç başlar.
Uygulama Adımları :
1. Eğer ücretli izin (serbest zaman) nedeni denkleştirme uygulaması ise Personel işleri ile görevli birim tarafından çalışanın özlük dosyasındaki denkleştirme çalışma saatleri hesaplanır.
2. Personel işleri ile görevli birim tarafından çalışanın konuyla ilgili yazılı başvurusu (denkleştirme esasına göre ücretli izin talep dilekçesi) alınır.
3. Belirlenen tarihte çalışanın serbest zaman amaçlı izne çıkışı sağlanır.
4. Çalışanın SGK bildiriminde puantaj açıklaması olarak, eğer 45 saat aşılmamış ise veya çalışma süresi 45 saatin altında olan işyerlerinde belirlenmiş çalışma süresi aşılmamış ise fazla çalışma /fazla süreler ile çalışma girilmez, denkleştirme çalışması karşılığı ücretli izin kullandığına dair bildirim yapılır.
Denkleştirme Esasında Çalışanın Talebi İle Ücretli İzin Prosedürü
Mevzuat
2- İş Kanuna İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği
Fazla çalışma ücreti
Madde 41- Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır. 63 üncü madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile, bazı haftalarda toplam kırkbeş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.
Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.
Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırkbeş saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırkbeş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödenir.
Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.
İşçi hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında, çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır.
63 üncü maddenin son fıkrasında yazılı sağlık nedenlerine dayanan kısa veya sınırlı süreli işlerde ve 69 uncu maddede belirtilen gece çalışmasında fazla çalışma yapılamaz.
Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir.
Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamaz.
(Ek fıkra: 10/9/2014-6552/4 md.) Bu Kanunun 42 nci ve 43 üncü maddelerinde sayılan hâller dışında yer altında maden işlerinde çalışan işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.
(Ek fıkra: 10/9/2014-6552/4 md.) Yer altında maden işlerinde çalışan işçilere, bu Kanunun 42 nci ve 43 üncü maddelerinde sayılan hâllerde haftalık otuz yedi buçuk saati aşan her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yüzden az olmamak üzere arttırılması suretiyle ödenir. (1)(2)
Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmaların ne şekilde uygulanacağı çıkarılacak yönetmelikte gösterilir.
Çalışma süresi
Madde 63 - Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. (Ek cümle: 10/9/2014-6552/7 md.; Değişik cümle: 4/4/2015-6645/36 md.) Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir.
Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir. (Ek cümle: 6/5/2016-6715/3 md.) Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir.
Çalışma sürelerinin yukarıdaki esaslar çerçevesinde uygulama şekilleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir.
(Mülga dördüncü fıkra: 20/6/2012-6331/37 md.)
2- İş Kanuna İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği :
Çalışma Süresi
Madde 3 —Çalışma süresi, işçinin çalıştırıldığı işte geçirdiği süredir. İş Kanununun 66 ncı maddesinin birinci fıkrasında yazılı süreler de çalışma süresinden sayılır. Aynı Kanunun 68 inci maddesi uyarınca verilen ara dinlenmeleri ise, çalışma süresinden sayılmaz.
Ara dinlenmeleri, iklim, mevsim, yöredeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak, yirmidört saat içinde kesintisiz oniki saat dinlenme süresi dikkate alınarak düzenlenir. 4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinin son fıkrası hükmü saklıdır.
Haftalık Normal Çalışma Süresi
Madde 4 —Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır.
Haftanın iş günlerinden birinde kısmen çalışılan işyerlerinde, bu süre haftalık çalışma süresinden düşüldükten sonra, çalışılan sürenin çalışılan gün sayısına bölünmesi suretiyle günlük çalışma süreleri belirlenir.
Günlük çalışma süresi her ne şekilde olursa olsun 11 saati aşamaz.
Bir işçinin bu sınırları aşan sürelerle çalıştırılmasında;
a) 4857 sayılı İş Kanununun 41, 42 ve 43 üncü maddeleri,
b) 79 sayılı Milli Korunma Suçlarının Affına, Milli Korunma Teşkilat, Sermaye ve Fon Hesaplarının Tasfiyesine ve Bazı Hükümler İhdasına Dair Kanunun 6 ncı maddesi
hükümleri uygulanır.
(Ek fıkra:RG-25/8/2017-30165) Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir.
Denkleştirme Esasına Göre Çalışma
Madde 5 —Tarafların yazılı anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerinde haftanın çalışılan günlerine günde onbir saati aşmamak koşuluyla farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, yoğunlaştırılmış iş haftası veya haftalarından sonraki dönemde işçinin daha az sürelerle çalıştırılması suretiyle, toplam çalışma süresi, çalışması gereken toplam normal süreyi geçmeyecek şekilde denkleştirilir.
Denkleştirme iki aylık süre içinde tamamlanacak, bu süre toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilecektir. (Ek cümle:RG-25/8/2017-30165) Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir.
Parça başına, akort veya götürü gibi yapılan iş tutarına göre ücret ödenen işlerde de bu Yönetmeliğin denkleştirmeye ilişkin hükümleri uygulanır.
Denkleştirme dönemi içinde günlük ve haftalık çalışma süreleri ile denkleştirme süresi uygulamasının başlangıç ve bitiş tarihleri işverence belirlenir.