Kısmi Zamanlı Çalışma Özellikler
Kısmi Zamanlı Çalışma Nedir?
İşçinin normal haftalık çalışma süresinin tam süreli çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az olarak belirlendiği iş sözleşmesi “kısmî süreli iş sözleşmesi” dir.
Kısmi süreli iş sözleşmesi esnek çalışma şekillerinden en yaygın kullanılanıdır.
Bilindiği gibi çalışma süresi aynı yasanın 63. maddesinde haftada en çok 45 saattir. Kısmi süreli iş akdinde esas alınacak haftalık normal çalışma süresi, tam süreli iş sözleşmesi ile çalışan emsal işçiye göre belirlenecektir. Buna göre o işkolunda emsal bir işçinin ortalama haftalık çalışma süresi haftalık 45 saati aşmamak şartıyla belirlenmeli ve bunun önemli ölçüde azaltılmış olup olmadığına bakılmalıdır.
İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliğinin 6. maddesinde, “İşyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışma kısmî süreli çalışmadır” denilmiştir. Bu durumda emsal işçiye göre 45 saat olarak belirlenen normal çalışmanın taraflarca 30 saat ve daha altında kararlaştırılması halinde, kısmî süreli iş sözleşmesinin varlığından söz edilir.
Kısmî süreli iş sözleşmesiyle çalışan işçinin ücreti ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süre ile orantılı olarak ödenir.
Kısmî süreli hizmet akdiyle çalışan işçiye, ayrımı haklı kılan bir neden bulunmadıkça salt bu nedenle farklı bir işlem yapılamaz, eşit davranma borcuna aykırı davranılamaz.
İş Kanunun 74 üncü maddesinde öngörülen izinlerin bitiminden sonra mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar ebeveynlerden biri kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilir. Bu talep işveren tarafından karşılanır ve geçerli fesih nedeni sayılmaz.
Ebeveyn olarak kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere tam zamanlı çalışmaya dönebilir.
Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam zamanlı çalışmaya başlaması durumunda yerine işe alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer. Bu haktan faydalanmak veya tam zamanlı çalışmaya geri dönmek isteyen işçi işverene bunu en az bir ay önce yazılı olarak bildirir.
Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz.
Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferiden evlat edinenler de çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten itibaren bu haktan faydalanır.
Kısmî çalışma Kanunda yer almasına rağmen kıdemin nasıl belirleneceği, ihbar izin gibi haklardan nasıl yararlanılacağı, bu haklarla ilgili hesap şekli yine normatif olarak düzenlenmiş değildir.
Yargıtay’a göre, kısmî çalışma ister haftanın bir veya bazı günleri çalışma şeklinde gerçekleşsin, ister her gün birkaç saat şeklinde olsun, işçinin işyerinde çalışmaya başladığı tarihten itibaren bir yıl geçince kıdem tazminatı hakkı doğar ve işçi yıllık izne hak kazanır. Hesaplamada esas alınacak ücret ise işçinin kısmî çalışma karşılığı aldığı ücrettir.
Kısmî süreli iş sözleşmesi kapsamında çalışan işçi yönünden ihbar öneli de iş ilişkisinin kurulduğu tarih ile feshedilmek istendiği tarih arasında geçen süre toplamına göre belirlenir.
Haftalık çalışma süresi kırk beş saati bulamayacağından, kısmî süreli iş ilişkisinde işçinin hafta tatiline hak kazanması mümkün olmaz.
Yıllık Ücretli izin Yönetmeliğinin 13. maddesinde, kısmî süreli ve çağrı üzerine çalışan işçilerin izin hakkı bakımından tam süreli işçilere göre farklı bir uygulamaya tabi olamayacakları açıklanmıştır. Yani, bir yıllık çalışma süresini dolduran kısmî süreli çalışan işçinin izin hakkı vardır.
Kısmî süreli çalışan işçiler sendikaya üye olabilirler, toplu iş sözleşmelerinin kapsamına girebilirler, greve katılabilirler.
Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar İş Kanunun 18. ve 29. maddelerinde yazılı olan işçi sayısına dahildirler ve iş güvencesi hükümlerinden yararlanabilirler.
Kısmi Zamanlı Çalışma Nasıl Yapılır?
Kısmi süreli çalışma usulüyle işe alınan veya çalışmakta olduğu çalışma ilişkisi türünden kısmi süreli iş akdiyle çalışma usulüne geçecek personelin personel departmanına yönlendirmesi ile prosedür başlar.
Uygulama Adımları :
Personelin özlük dosyasında bulunmak üzere işe başlatma veya zaten çalışmakla birlikte bu usule geçeceklere uygulama öncesi elde edilmesi gereken aşağıda belirtilen evrakın tamamlanması sağlanarak bu adımlara uygun olarak işe giriş işlemleri/iş ilişkisi türü değişikliği tamamlanmalıdır. Personel çalışmakta iken bu usule geçmiş ise özlük dosyasında bulunmayan evrakı imzalatmak yeterli olacaktır.
1. İşe Giriş özlük Dosyası Kontrol Listesi nde yer alması gereken evrakı personelden isteyiniz ve işe başlamadan evvel tüm evrakın tamamlanması gerektiğini hatırlatınız.
2. İşyerinde kısmi süreli çalışma usulüyle çalışacak personele özgü hazırlanmış olan personelin görev ve pozisyonuna uygun kısmi zamanlı iş sözleşmesi ni hazırlayınız, sözleşmenin aday ve işyeri yetkilisi tarafından imzalanmasını sağlayınız. Mevcut iş sözleşmesi olanlarda yeni iş sözleşmesi imzalanabileceği gibi, farklı hükümlerin bildirilmesi suretiyle ek sözleşme de yapılabilir.
Kısmi süreli çalışma usulüne göre iş sözleşmesinde; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, günlük çalışma süresi, çalışma günleri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, iş dışındaki zamanlarda işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer alır.
İşin nasıl yürütüleceği, iletişimin nasıl sağlanacağı, görüşmeler, toplantılar vb konularda hazırlanmış kısmi zamanlı çalışma yönergesini imzalatınız.
3. (İlk kez işyerinizde başlayacak olan aday için) İşyerince düzenlenmiş, kısmi süreli iş akdiyle çalışma şeklini de içeren işyeri yönetmeliğini personele imzalatınız.
4. (İlk kez işyerinizde başlayacak olan aday için) İşyerince düzenlenmiş ve kısmi süreli iş akdiyle çalışanlara ilişkin hükümleri de içeren disiplin yönetmeliği ni personele imzalatınız. (yoksa bir sonraki adıma geçiniz)
5. (İlk kez işyerinizde başlayacak olan aday için) İşyerince düzenlenmiş iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliği eğitimi veriniz/verdiriniz ve konuyla ilgili yönetmelik/talimatı personele imzalatınız. (yoksa bir sonraki adıma geçiniz)
6. (İlk kez işyerinizde başlayacak olan aday için) İşyerince düzenlenmiş işyerine özgü bilgilere yönelik bilgi güvenliği yönetmeliği ni personele imzalatınız. (yoksa bir sonraki adıma geçiniz)
7. Eğer işin yürütümü verilmesini zorunlu kılmakta ve ermekte iseniz İşyerince düzenlenmiş devir teslim zimmet tutanağı nı personele imzalatınız. (yoksa bir sonraki adıma geçiniz)
8. (İlk kez işyerinizde başlayacak olan aday için) İşyerince düzenlenmiş ve kısmi süreli iş akdiyle çalışanlara ilişkin hükümleri de içerenizin yönetmeliği nı personele imzalatınız. (yoksa bir sonraki adıma geçiniz)
9. İşyerince düzenlenmiş ücretin temlik edilmeyeceğine dair taahhütname yi personele imzalatınız. (yoksa bir sonraki adıma geçiniz)
10. (İlk kez işyerinizde başlayacak olan aday için) İşyerince düzenlenmiş ve kısmi süreli iş akdiyle çalışanlara ilişkin hükümleri de içeren harcırah yönetmeliği ni personele imzalatınız. (yoksa bir sonraki adıma geçiniz)
11. İşyeri aracı zimmetlenen ve/veya şirket aracı kullanıcısı ise işyeri araç kullanım talimatı nı personele imzalatınız.
12. (İlk kez işyerinizde başlayacak olan aday için) Yürürlükte bulunan ve uzaktan çalışanları da ilgilendiren diğer yönetmelikler ve personelin görevi ile ilgili görev tanımı nı personele imzalatınız. İmzalatmak istediğiniz diğer yönetmelikleri ve oluşturacağınız görev tanımı için örneklerden yararlanınız.
13. Sözleşmenin imzalanmasından sonra işyerince düzenlenen SGK işe giriş bildirgesi düzenleyerek ve personel işe başlamadan önceki bir tarihte SGK’ya bildirim yapınız. (www.sgk.gov.tr elektronik adresi kullan)
14. Personelin işe başlatma sonrası gerekli bilgilendirmeleri ve işyeri oryantasyon eğitimi için ilgili bölüm sorumlularına bilgi veriniz ve eğitimlerin tamamlanmasını sağlayınız, oryantasyon eğitimi aldığını belirten belgeler i doldurup ve imzalatınız.
15. İş sağlığı ve güvenliği eğitimi verilmesini sağlayınız ve eğitim evrakı nı imzalatınız.
Mevzuat
2- 06.04.2004 Tarihli İş Kanuna İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği
Kısmî süreli ve tam süreli iş sözleşmesi
Madde 13 - İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesidir.
Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz. Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.
Emsal işçi, işyerinde aynı veya benzeri işte tam süreli çalıştırılan işçidir. İşyerinde böyle bir işçi bulunmadığı takdirde, o işkolunda şartlara uygun işyerinde aynı veya benzer işi üstlenen tam süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçi esas alınır.
İşyerinde çalışan işçilerin, niteliklerine uygun açık yer bulunduğunda kısmî süreliden tam süreliye veya tam süreliden kısmî süreliye geçirilme istekleri işverence dikkate alınır ve boş yerler zamanında duyurulur.
(Ek fıkra: 29/1/2016-6663/21 md.) Bu kanunun 74 üncü maddesinde öngörülen izinlerin bitiminden sonra mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar bu maddeye göre ebeveynlerden biri kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilir. Bu talep işveren tarafından karşılanır ve geçerli fesih nedeni sayılmaz. Bu fıkra kapsamında kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere tam zamanlı çalışmaya dönebilir. Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam zamanlı çalışmaya başlaması durumunda yerine işe alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer. Bu haktan faydalanmak veya tam zamanlı çalışmaya geri dönmek isteyen işçi işverene bunu en az bir ay önce yazılı olarak bildirir. Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz. Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferiden evlat edinenler de çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten itibaren bu haktan faydalanır.
(Ek fıkra: 29/1/2016-6663/21 md.) Beşinci fıkra kapsamında hangi sektör veya işlerde kısmi çalışma yapılabileceği ile uygulamaya ilişkin usul ve esaslar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Analık halinde çalışma ve süt izni
Madde 74 - Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. (Ek cümle: 13/2/2011-6111/76 md.) Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır. (Ek cümleler: 29/1/2016-6663/22 md.) Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır. Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık hâli izni kullandırılır.
(Ek fıkra: 29/1/2016-6663/22 md.) Birinci fıkra uyarınca kullanılan doğum sonrası analık hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde birinci doğumda altmış gün, ikinci doğumda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir. Çocuğun engelli doğması hâlinde bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanır. Bu fıkra hükümlerinden yararlanılan süre içerisinde süt iznine ilişkin hükümler uygulanmaz.
Yukarıda öngörülen süreler işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir.
Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir.
Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz.
İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. (Ek cümle: 29/1/2016-6663/22 md.) Bu izin, üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinme hâlinde eşlerden birine veya evlat edinene verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kulllanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
(Ek fıkra: 29/1/2016-6663/22 md.) Bu madde hükümleri iş sözleşmesi ile çalışan ve bu Kanunun kapsamında olan veya olmayan her türlü işçi için uygulanır.
2- 06.04.2004 Tarihli İş Kanuna İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği :
Kısmi Süreli Çalışma
Madde 6 —İşyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışma kısmi süreli çalışmadır.